Document Type : Qualitative Research Paper
Authors
1 PhD student of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
2 Faculty Member, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
3 Faculty Member, Islamic Azad University, Saveh Branch, Tehran, Iran.
Abstract
Keywords
مقدمه
در دنیای متغیر امروزی، سازمانها به منظور عقب نماندن از دور رقابت‌های جهانی، باید در فرایند مستمر و مداوم تغییر خود را درگیر کنند تا بتوانند ضمن ایستادگی در برابر مسائل سازمانی، از فرصتهای محیط پیچیده و متغیر پیرامون خود به منظور کاهش نقص‌ها استفاده کنند.(Arriola et al, 2016) آموزش و پرورش به عنوان اساس و زیربنای توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه است، که امروزه در اغلب کشورها به عنوان صنعت رشد قلمداد می شود و بیشترین بودجه دولتی را پس از امور دفاعی به خود اختصاص می دهد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از فعالیتهای آموزش و پرورش در مدارس صورت می گیرد، مدارس به عنوان یک نظام اجتماعی حساس و مهم، از جایگاه خاصی برخوردار هستند. مدارس در صورتی خواهند توانست وظیفه خطیری که به دوش آنها است را به نحواحسن انجام دهند که سازمانهای سالم و پویایی باشند (Shariatmadari, 2008). امروزه بسیاری از محققان معتقدند، با در نظر داشتن عملیات پیچیده مدارس قرن 21،مدیران نقشی بسیارحیاتی و محوری در اثربخشی و بهبود مدرسه و یادگیری دانشآموزان ایفا میکنند .(Salazar, 2007, Hallinger & Snidvongs, 2008 & Ibrahim, 2011) بالندگی حرفهای مدیران مدارس، پایه و اساس توسعه آموزش و پرورش است؛ چرا که رهبری در مدارس تأثیر مستقیم بر روی یادگیرندگان دارد و نقشی اساسی در توسعه کیفیت یادگیری دانشآموزان ایفا میکند (Kinney, 2008, Yan & Enrich, 2009) . بالندگی حرفهای رهبران مدارس یک نیاز حیاتی برای موفقیت در ایفای نقش حرفهای آنان است (Bacheler, 2015). از اینرو، آمادهسازی و بالندگی حرفهای مدیران مدارس چارچوبی را فراهم میسازد که سبب میگردد هرکدام از مدیران نه تنها به موفقیت مدرسه بلکه به مقاصد ملی آموزش و پرورش، دست پیدا کنند (Ibrahim, 2011).
(Lutz (2008 بالندگی حرفهای را به عنوان فرصتهایی برای مدیران مدارس به منظور کسب اطلاعات لازم برای بهبود پیشرفت دانشآموزان و انجام تغییراتی در فرهنگ مدرسه که برای اثربخش کردن چنین پیشرفتی ضروری است، تعریف میکند. Bizzell (201l)نیز بالندگی حرفهای مدیران مدارس را فعالیتها و فرآیندهای طراحی شده به منظور بالا بردن دانش حرفهای، مهارتها و نگرشهای رفتاری مدیران در راستای تواناتر کردن آنان در زمینه بهبود و ایجاد شرایط بهتر برای موفقیت و یادگیری دانشآموزان تعریف میکند، فعالیتهایی که ظرفیت مدیران مدارس را جهت رهبری مؤثرتر بالا برده و مهارتهای مدیران را در حوزههای گوناگونی همچون رهبری تغییر، مدیریت منابع انسانی و بهبود فرایند آموزش افزایش میدهد Courtney & Gunter, 2015)). از آنجایی که بالندگی حرفهای همچنان به صورت رایجترین نسخه برای ارتقای سلامت و اثربخشی نظامهای آموزشی در نظر گرفته میشود (Brown & Militello, 2016). بنابراین، بالندگی حرفهای مدیران و ادراک آنان از این امر، تأثیر بسزایی در بالندگی حرفهای معلمان و موفقیت دانشآموزان دارد (Boudreaux, 2015). رهبران و مدیران مدارس مسیر حرفهای شدنشان را به عنوان معلم شروع میکنند و سپس با تغییر در نقش رهبری و مسئولیتهای رسمی، حرکت خود را در جهت بالندگی حرفهای ادامه میدهند .(Flessa, 2012, Gurr & Drysdale, 2013) مدیران مدارس نیازمند فرصتهای بالندگی حرفهای مستمر برای بهروزکردن ظرفیتهای خود در زمینه دانش و مهارتها بطور مداوم میباشند .(LaPointe&Davis,2006, Salazar, 2007 & Lynn Cothern, 2014)
یک مدل بالندگی حرفهای اثربخش باید بالندگی مدیریت و بالندگی فردی مدیران را مورد توجه قرار دهد. (Haneberg, 2005) بیان میکند که طراحی یک مدل بالندگی حرفهای مدیران می تواند به عنوان موتور یک سازمان عمل نماید و در سازمان ظرفیتی را برای رویارویی با چالشهای محیطی در قرن بیست و یکم فراهم سازد. (Cardno, 2005) در چارچوب یک مدل بالندگی حرفهای کلنگر بسیاری از لینکهای موجود بین بالندگی حرفهای، میزان بهبود و دسترسی به اهداف استراتژیک را شناسایی کرده است که می تواند در بسیاری از سازمانها مورد استفاده قرار گیرد. این مدل شامل چهار بعد است که عبارتند از: بالندگی سازمانی، بالندگی برنامهای، بالندگی مدیریت و بالندگی فردی (Chetty, 2007). et al, 2013) (Bayarystanova در پژوهشی با عنوان" مدیریت نظام آموزش و بالندگی حرفهای مدیران" ابعاد بالندگی حرفهای مدیران را مشتمل بر چهار حوزه ویژگیهای شخصی (مانند هوش، خلاقیت و خود مدیریتی و...)؛ تواناییهای حرفهای (مانند رهبری تعاملی، رقابتی و سازمانی و...)؛ ویژگیهای خاص (مانند دانش حرفهای، مدیریت ریسک، کارآفرینی و...) و تیپ شخصیتی (مانند سازگاری اجتماعی، فعال و اجتماعی بودن، ثبات عاطفی و...) میدانند. همچنین از نظرKanokorn, Pongtorn & Ngang, 2014)) یک مدل مؤثر بالندگی حرفهای مدیران شامل ابعادی همچون ارزیابی نیازها، هدفگذاری، توانمندسازی، خودآموزی، سمینارهای متمرکز، اقدامپژوهی و ارزیابی مستمر میشود. Qaruneh, Mirkamali, Bazargan & Kharazi, 2016)) در پژوهشی دریافتند که مهمترین مؤلفههای بالندگی حرفهای به ترتیب اهمیت شامل بالندگی آموزشی، بالندگی پژوهشی، بالندگی ارائه خدمات تخصصی، بالندگی فردی و بالندگی سازمانی است. Bergquist & Phillips,1977)) در مدل خود مهمترین ابعاد بالندگی را عبارت از بالندگی فردی (تغییرات در عقاید و ارزشها)؛ بالندگی آموزشی (تغییرات در فرایند ارتباطات و تعاملات انسانی) و بالندگی سازمانی (تغییرات در ساختار و اختیارات سازمانی) میدانند. از طرفی، نتایج پژوهش(Hayat, Abdollahi, Zainabadi & Arasteh, 2015) نشان داد که مدیران در یک فقر آموزشی به سر می برند و مکررا اظهار می دارند که آموزشهای فراهم شده توسط دانشگاهها نیز آنها را برای مدیریت و رهبری مدارس آماده نمیسازد. آنان همچنین دریافتند که مدیران برای رویارویی با انتظارات جدید نقش خود، به بالندگی حرفهای بیشتری نیازمند میباشند. مهمترین نیازهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس برطبق این پژوهش عبارتند بودند از: منابع سازمانی، حل و فصل مشکلات پیچیده، فهم و درک یادگیری و توسعه دانش آموزان، توسعه چشم انداز و ماموریت، ایجاد تعهد تیمی، اندازهگیری درک و فهم، استراتژی تشخیص و ارزیابی، تسهیل فرایند تغییر و تصمیمگیری و حل مشکلات.
در تحقیقیIbrahim (2011) با عنوان"آمادهسازی و بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه دولتی در کنیا"به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل تسهیلکننده آمادهسازی و بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه شامل: حمایت مدیران، در دسترس بودن آموزش ضمن خدمت، منابع و امور مالی، اقدامات فردی، حمایت ذینفعان، نقشهای رهبر و چالشها و مسائل روزانه بودند. همچنین مهمترین عوامل بازدارنده (موانع) بالندگی حرفهای مدیران شامل: فقدان تجربه کافی، دورههای ضمن خدمت محدود، فقدان منابع و امور مالی، قدرتهای تصمیمگیری، مخالفت، عدم شناخت، مشکلات خانوادگی و کمبود وقت بودند. Naicker & Naidoo (2014) از نتایج تحقیقی کیفی در زمینه بالندگی حرفهای مدیران مدارس پی بردند که ایجاد فرصتهای یادگیری، کار تیمی، ارتباطات اجتماعی و بهبود مهارتهای رهبری مشارکتی در بالندگی حرفهای مدیران مدارس مؤثرند. Kanokorn, Pongtorn, & Ngang (2014)در پژوهشی دریافتند که برای مدیران بسیار حیاتی است که احساس کنند در یک محیط حمایتکننده قرار گرفته اند. در یک محیط سازمانی حمایتکننده، مدیران تمایل دارند که به صورت فعالانه در برنامه بالندگی حرفهایشان شرکت نمایند و رضایتمندی بیشتر مدیران مدارس با اثربخشی فرایندهای یاددهی و یادگیری تعیین می شود از اینرو آنان مجبورند که دانش، مهارت و صلاحیتهای حرفهای خود را ارتقا دهند. Shun-wing, Ng & Sing-ying (2015) در پژوهشی کیفی به این نتیجه رسیدند که برای بهبود عملکرد آمادهسازی و بالندگی حرفهای رهبری مدرسه، تهیهکننده برنامهها تنها نبایستی یک برنامه برای نیازهای یادگیری مدیران تازهکار طراحی و آماده نماید، بلکه همچنین باید رهبران جدید را بوسیله حمایتهای رسمی و غیررسمی از سوی همتایان و مشاوران آماده سازند، به گونهای که آنان سعی کنند چیزهایی را که از محل کار خود و از طریق جریان یادگیری یا پروژههای تحقیقی فراگرفتهاند، بکار ببرند. همچنین، محققان به هدایت بیشتر تحقیق برای مشخص کردن چگونگی و میزان تغییر مدیران تازهکار در نتیجۀ برنامه بالندگی حرفهای رهبری، نیاز داشتند. Ng & Szeto (2015) از پژوهش خود دریافتند که اکثر مدیران مدارسی که به تازگی منصوب شدهاند، میدانستند که نقشها و مسئولیتهای متعددی از جمله: الگو بودن، مربی بودن، تسهیلگر بودن، مدیر بودن، برنامهریز بودن، رهبر برنامهریزی درسی بودن، رهبر بصیر بودن، جستجوگر منابع بودن و غیره را بر عهده خواهند داشت. در این مطالعه تلاش شد یک برنامه بالندگی حرفهای برای رفع نیازهای بالندگی حرفهای گروهی از مدیران که به تازگی به مدیریت مدارس منصوب شده بودند طراحی و تهیه شود.
در پژوهشی Hilliard (2015) در پژوهشی تحت عنوان" ارزیابی برنامه بالندگی رهبری مدیران مدارس"، به طراحی و ارزیابی برنامههای بالندگی مدیران پرداخته است. او با تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی که بوسیله پرسشنامه و مصاحبه به دست آورده بود، نتیجه گرفت که فرصت ارائه شده به بهبود آموزش، یادگیری، تحقیق و پرورش مهارتهای رهبری، بیشترین تاثیر را بر بالندگی مدیران دارد. Hussin & Al Abri (2015) پژوهشی در خصوص نیازهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس انجام دادند. نتایج این پژوهش نشان داد که مدیران مدارس شهر مسقط عمان، واقعا نیاز به بالندگی حرفهای برای ارتقای ظرفیت رهبری تحولی و آموزشی دارند. بر اساس نتایج این پژوهش، مدیران مدارس متفقالقول بودند که دولت، بخصوص وزارت آموزش و پرورش عمان، میبایستی یک برنامه آموزشی یکپارچه را برای مدیران مدارس سراسر کشور جهت ارتقاء و بالندگی آنان اتخاذ نمایند. همچنین در این مطالعه، نیازهای بالندگی مدیران مدارس عمان مورد بررسی قرار گرفت و پانزده عامل از جمله نیازهای رهبری آموزشی، رهبری تحولی، طراحی مدل مناسب بالندگی حرفهای مدیران در جهت الزامات و تغییرات آموزشی را به عنوان ضروریترین نیازهای بالندگی حرفهای مدیران شناسایی کردند.
با توجه به مطالعات فوق، میتوان به این نتیجه رسید که بالندگی حرفهای مدیران مدارس ضرورتی حیاتی و اجتنابناپذیر است؛ زیرا بالندگی حرفهای معلمان و به تبع آن بهبود فرایندهای یاددهی ـ یادگیری دانش آموزان یا به بیان دیگر، بالندگی مدرسه، بالندگی معلمان و بالندگی دانشآموزان همگی با بالندگی حرفهای مدیران در ارتباط است. توجه به پژوهشهایی که تاکنون در زمینۀ بالندگی حرفهای مدیران مدارس انجام گرفته است، نشان میدهد که یافتههای پژوهشی اندکی در ارتباط با فرآیند بالندگی حرفهای مدیران مدارس وجود دارد و در زمان آغاز این پژوهش، در مطالعات مربوط به مدیریت آموزشی مدل مفهومی که به کشف و تبیین فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس با رویکرد کاوشی و استقرایی پرداخته باشد، ارائه نشده بود و مطالعات موجود در داخل و خارج از کشور صرفاً به شناسایی ابعاد و مؤلفههایی از این پدیده با تبیین برخی از عوامل مؤثر بر فرآیند بالندگی حرفهای مدیران مدارس و در برخی دیگر صرفا به نگرش سنجی از مدیران، کارشناسان و یا صاحبنظران بسنده کرده است. بنابراین، با توجه به کمبود مطالعات داخلی در زمینه توسعه و بالندگی حرفهای مدیران مدارس، نقش انکارناپذیر آنان در پیشبرد اهداف آموزش و پرورش که همانا مهمترین آنها رشد و بالندگی همه جانبه دانشآموزان میباشد و تاکید سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر ایجاد ساز وکارهای لازم برای تربیت و نگهداشت مدیران و طراحی و اجرای الگوی بالندگی شغلی ـ حرفهای برای منابع انسانی و به منظور افزایش اثربخشی و کارآیی مدیران مدارس و موفقیت دانشآموزان، طراحی مدلی جامع به منظور بالندگی حرفهای مدیران مدارس ضروری مینماید. از اینرو، هدف از این پژوهش طراحی مدلی مفهومی برای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان است. در این پژوهش تلاش شده است به سؤالات زیر پاسخ داده شود:
1- عوامل و شاخصهای تشکیل دهنده بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان کدامند؟
2- مدل مفهومی مناسب برای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان چیست؟
روش شناسی پژوهش
این پژوهش از نوع پژوهشهای کیفی که در آن با استفاده از نظریه داده بنیاد[1] (طرح سیستماتیک) بالندگی حرفهای مدیران مدارس بررسی و مدل مفهومی ارائه شده است. رویکرد نظریۀ داده بنیاد یک نوع روش پژوهش کیفی است که به طور استقرایی یک سلسله رویههای سیستماتیک را به کار می گیرد تا نظریهای درباره پدیده مورد مطالعه ایجاد کند (Strauss & Corbin, 2008). این پژوهش از نظر هدف کاربردی است. فرایند اجرای پژوهش به این صورت است که ابتدا مؤلفههای بالندگی حرفهای مدیران مدارس تدوین شده، سپس بر اساس آن مدل مفهومی بالندگی حرفهای مدیران طراحی شده است. مراحل اصلی فرایند انجام این پژوهش شامل: 1- شناسایی مؤلفههای بالندگی حرفهای مدیران مدارس دورۀ متوسطۀ استان لرستان و2- ارائۀ مدل مفهومی بالندگی حرفهای مدیران مدارس دورۀ متوسطه استان لرستان بود. با توجه به مؤلفههای شناسایی شده، حجم نمونه و روش نمونهگیری هر مرحله به شرح زیر بوده است:
در این پژوهش، با توجه به مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش و نیز استفاده از روش نمونهگیری هدفمند، مصاحبۀ نیمه ساختاریافته با تعداد 12 نفر که شامل 6 نفر از مسئولان و مدیران ارشد آموزش و پرورش که در پستهایی مثل مدیر کل ، معاونت متوسطه اداره کل و رؤسای ادارات آموزش و پرورش استان لرستان فعالیت داشتهاند یا دارند و 6 نفر از اعضای هیأت علمی رشته مدیریت آموزشی که دارای سابقۀ مدیریت یا معاونت در سطح دانشگاه یا دانشکده بودند، انجام شد. زمان هر مصاحبه بین 45 تا 80 دقیقه بود. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی در اجرای پژوهش، همراه با سؤالات مصاحبه، نامهای با امضای پژوهشگر مبنی بر تعهد اخلاقی در نگهداری مفاد مصاحبه و مشخصات مشارکتکنندگان و انتشار نکردن آن ارسال شد. همچنین، با اطلاع مشارکتکنندگان تمام مصاحبهها ضبط و برای استخراج نکات کلیدی بررسی شد. پس از اعلام موافقت، مصاحبه با محوریت سوالاتی مانند شاخصهای مورد نظر برای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه چیست؟ عوامل مؤثر بر بالندگی حرفهای مدیران از نظر شما چیست؟ چه اقداماتی برای ارتقای بالندگی حرفهای مدیران مدارس لازم است؟ پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس چیست؟و... برگزار شد. دادههای به دست آمده از مصاحبهها به دقت مورد بررسی قرارگرفته و شاخصهای اصلی و فرعی مربوط به آنها مشخص گردید. برای تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده از مصاحبههای انجام شده، از روش تجزیه و تحلیل دادههای کیفی (تحلیل محتوای کیفی و فرایند کدگذاری( استفاده شد. فرایند تحلیل در چهار مرحله صورت گرفته است: انجام مصاحبه، تحلیل مصاحبههای انجام گرفته، کدگذاری باز[2]، کدگذاری محوری[3] و کدگذاری انتخابی[4]. سپس جهت تکمیل و تأیید روایی و پایایی دادهها از دو روش بازبینی به وسیله مشارکت کنندگان و مرور به وسیله خبرگان غیرشرکتکننده در پژوهش استفاده و پس از دریافت نظرات اصلاحی ویرایش لازم انجام و مدل نهایی بالندگی حرفهای مدیران مدارس طراحی و ارائه شد.
یافتههای پژوهش
1-عوامل و شاخصهای تشکیل دهنده بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان کدامند؟
برای پاسخ به این سؤال دادههای کیفی جمعآوری شده، از طریق مصاحبه بر اساس روند نظریه داده بنیاد تجزیه و تحلیل شدند که در ادامه به آنها پرداخته میشود.
تحلیلدادهها(کدگذاری)
در پژوهش حاضر مصاحبههای ضبط شده پس از پیادهسازی، با استفاده از روش تحلیل محتوا به صورت سطر به سطر بررسی، مفهومپردازی، مقوله بندی و سپس، بر اساس مشابهت، ارتباط مفهومی و خصوصیات مشترک بین کدهای باز، مفاهیم و مقولات مشخص شدند.
شرایط علّی: شرایط علّی به شرایطی گفته می شود که عامل اصلی به وجود آورنده پدیده مورد مطالعه باشد(Strauss & Corbin, 2008) . بنابراین، با توجه به تحلیل نتایج حاصل از مصاحبههای انجام شده و پاسخ مشارکتکنندگان به سوالاتی نظیر عوامل مؤثر بر بالندگی حرفهای مدیران مدارس کدامند؟ شرایط علّی در این پژوهش که مقولۀ اصلی )بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه( را تحت تأثیر قرار می دهد، شامل سه مقوله بودجه و منابع مالی، احساس نیاز مدیران و قوانین و مقررات است. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان عنوان کرده است:
"امروزه با توجه به رشد فزاینده علوم مختلف که هر روز شاهد پیشرفتهای جدیدتری هم در این زمینه هستیم و الگوی زندگی مردم رو هم تحت تاثیر خودش قرار داده و همچنین برای همسویی با این پیشرفتها و تغییر و تحولات، نظام آموزشی و بخصوص مدارس ما برای اینکه بتونن همگام با این تحولات پیش برن و از قافله عقب نیفتن نیاز به تغییر و به روز کردن روشهای مدیریتی خودشون دارن و این امر مدیران رو ملزم به آموزش و کسب دانش و مهارتهای جدید میکنه تا بتونن مدارس رو به نحواحسن اداره کنن، به همین منظور ابتدا باید مدیران بر اساس شایستگی و تواناییهایی که دارن انتخاب بشن سپس برای آموزش و کسب دانش و مهارتهای بیشتر بودجه و امکانات لازم در نظر گرفته بشه تا شاهد توسعه و بالندگی حرفهای مدیران باشیم. "
یکی دیگر از مشارکت کنندگان نیز بیان کرد:
" تا زمانی که مدیران از وضعیت موجود عدم رضایت نداشته نباشند و احساس نکنن که نیاز به توسعه و رشد دارند و به دنبال ارتقا و بالندگی خودشون نباشن مسلما بالندگی حرفهای برای آنها اتفاق نخواهد افتاد و در این بین نقش متولیان آموزش و پرورش و نوع نگاه آنها و میزان اهمیتی که به مسئله رشد و بالندگی حرفهای مدیران مدارس میدن بسیار حائز اهمیت هست و میبایستی امکانات و بستر لازم برای ارتقای بالندگی حرفهای مدیران مدارس در نظر گرفته بشه تا مدیران مدارس ما بتوانند در مسیر بالندگی گام بردارند ".
همچنین یکی از مشارکت کنندگان اظهار داشت:
"به طور حتم اگر مدیران مدارس ما براساس ضوابط و مقررات که همانا انتخاب مدیران شایسته و توانمند از میان افراد و گزینههای مختلف هست انتخاب بشن نه صرفا بر اساس روابط و... کارایی و اثربخشی بهتری برای مدارس خودشون خواهند داشت و برای پیشبرد اهداف مدرسه تلاش و کوشش بیشتری می کنن، چنین مدیری هر وقت احساس نیاز به توسعه و رشد پیدا کنه به صورت خودجوش و با مطالعه بیشتر در زمینههای کاری خودش و همچنین استفاده از تجارب مدیران موفق به بالندگی حرفهای خودش کمک خواهد کرد".
در جدول 1 مقولهها و کدهای باز مربوط به شرایط علّی آمده است.
جدول 1- مقولهها و کدهای باز مربوط به شرایط علّی
|
شرایط علّی
|
مقولهها |
کدهای باز |
|
قوانین و مقررات |
در نظر گرفتن ضوابط در انتصاب مدیران |
|
|
انتخاب مدیران مدارس بر اساس توانایی آنان |
||
|
اجتناب از جناح بندی های سیاسی در گزینش مدیران |
||
|
بودجه و منابع مالی |
افزایش حقوق و مزایای مدیران مدارس |
|
|
تخصیص امکانات و منابع کافی برای اجرای برنامههای بالندگی حرفهای |
||
|
احساس نیاز مدیران |
عدم رضایت از وضعیت موجود |
|
|
تلاش مستمر برای بهبود دانش و مهارت های خود |
||
|
کمک گرفتن از تجارب همتایان در شرایط مشابه |
پدیدۀ محوری، پدیدۀ اصلی فرایند مورد مطالعه است .(Bazargan, 2008, 100) پدیدۀ محوری مدل ارائه شده، مشارکت در تدوین برنامههای بالندگی حرفهای بود. به بیان دیگر، تجربه مشارکتکنندگان پژوهش نشان داد که محور اصلی پدیدۀ بالندگی حرفهای مدیران مدارس تدوین برنامههای مناسب برای بالندگی حرفهای مدیران با مشارکت خود آنها است. این محور، زمانی اهمیت مییابد که بیشتر مشارکتکنندگان در پژوهش نیاز به تدوین روشها و برنامههای منسجم، همراه با نیازسنجی و تدوین شاخصها با همکاری مدیران را از مهمترین اولویتهای فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس برشمردهاند. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان بیان داشت:
" برای دستیابی به بالندگی حرفهای باید به تجارب کشورهای موفق در این زمینه توجه داشته باشیم و ببینیم که آنها چه کرده اند و از چه روشها و برنامههایی استفاده کردهاند که منجر به رشد و بالندگی مدیرانشان شده است و روشها و برنامههای بالندگی حرفهای که برای مدیران مدارس در نظر گرفته میشه میبایستی منسجم باشن، اگه برنامهها منظم و هدفمند باشن و بر اساس نیازسنجی از مدیران انتخاب و اجرا بشوند مدیران مدارس تمایل بیشتری برای شرکت در آنها نشان خواهند داد و قطعا اثرگذاری بیشتری نیز دارند. همچنین از جهتی هم باید پس از اجرای هر روش و برنامه بالندگی حرفهای میزان کارایی و اثربخشی آن مورد ارزیابی قرار بگیره و در صورت لزوم در آنها بازنگری صورت بگیرد".
تقریبا تمامی مشارکتکنندگان به موارد بالا یا مشابه آن اشاره داشتند و بر تهیه
برنامههای مناسب بالندگی حرفهای تاکید داشتند، بنابراین میتوان نتیجه گرفت که مهمترین مورد در فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس تهیه و تدوین برنامهای جامع با مشارکت خود آنها است. در جدول 2 مقوله و کدهای باز مربوط به پدیدۀ محوری شرح داده شده است.
جدول 2- مقوله و کدهای باز مربوط به پدیدۀ محوری (مشارکت در تدوین برنامههای بالندگی حرفهای)
|
پدیده محوری
|
مقوله |
کدهای باز |
|
مشارکت در تدوین برنامههای بالندگی حرفهای
|
- تهیه و تدوین شاخصهای بالندگی حرفهای مدیران )با مشارکت مدیران( - نظر سنجی از مدیران برای تدوین برنامههای بالندگی حرفهای -کمک گرفتن از مدیران در انتخاب روشهای مناسب بالندگی حرفهای - نیازسنجی دقیق و تعیین اولویتهای بالندگی حرفهای (با مشارکت مدیران) - تشکیل کمیته تخصصی بالندگی حرفهای مدیران )با مشارکت مدیران) - تهیه و تدوین برنامههای آموزشی مناسب ) براساس استانداردهای مدیران مدارس در کلاس جهانی) - انتخاب محتوای مناسب و غنی در زمینه مدیریت آموزشی - ارزشیابی و بازنگری برنامههای بالندگی |
شرایط زمینهای: نشان دهنده یکسری خصوصیات ویژه است که به پدیدهای دلالت میکند؛ به عبارتی، محل حوادث یا وقایع مرتبط با پدیدهای در طول یک بعد است که در آن کنش متقابل برای کنترل، اداره و پاسخ به پدیده صورت میگیرد (Strauss & Corbin, 2008). در این پژوهش، شرایط زمینهای شامل سه مقولۀ حمایت مدیران ارشد سازمان، استفاده از روشهای مناسب بالندگی حرفهای و برگزاری دوره های آموزشی مخصوص مدیران است. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان عنوان کرده است:
"توسعه و بالندگی حرفهای مدیران مدارس باید جزء دغدغههای اصلی مدیران ارشد سازمان باشه زیرا دستیابی به این هدف بدون توجه و حمایت مدیران ارشد سازمان آموزش و پرورش ممکن نیست و باید زمینههای رشد و تعالی مدیران فراهم باشه و برای این امر برنامهریزی اساسی صورت بگیره وگرنه بیشتر جنبه شعارگونه خواهد داشت."
مشارکت کننده دیگری بیان کرده است:
"باید تلاش کرد که از روشها و برنامههای گوناگون بالندگی حرفهای مدیران استفاده بشه و همچنین ایجاد و تقویت دورههای آموزشی مختص مدیران باید از اولویتهای آموزش و پرورش باشه که در این زمینه می تونیم به برگزاری کارگاههای آموزشی، کلاسهای ضمن خدمت و کمک گرفتن از مدیران باتجربه و... اشاره کنیم."
در جدول 3 این مقولهها به همراه کدهای باز مربوط به آنها آمده است.
جدول 3- مقولهها و کدهای باز مربوط به شرایط زمینهای
|
شرایط زمینهای
|
مقولهها |
کدهای باز |
|
حمایت مدیران ارشد سازمان
|
توجه به نیازهای بالندگی حرفه ای مدیران |
|
|
فراهم نمودن شرایط و امکانات بالندگی حرفه ای |
||
|
تاکید بر کیفیت به جای کمیت |
||
|
تعهد نسبت به توسعه قابلیت های مدیران |
||
|
استفاده از روشهای مناسب بالندگی حرفهای
|
بکارگیری روشهای صحیح بالندگی حرفه ای |
|
|
استفاده از روش های منتورینگ و کوچینگ و یادگیری گروهی و... |
||
|
ایجاد فرصت های مطالعاتی داخل و خارج از کشور |
||
|
برگزاری دورههای آموزشی مخصوص مدیران |
ایجاد کلاس های ضمن خدمت ویژه مدیران مدرسه |
|
|
برگزاری کارگاه های آموزشی برای مدیران |
||
|
استفاده از مدیران با تجربه برای آموزش مدیران |
شرایط واسطهای (مداخلهگر): شرایط واسطهای شرایط عمومی محیطی هستند که راهبرد را تحت تأثیر قرار می دهند .(Bazargan, 2008)در پژوهش حاضر و بر اساس تحلیل محتوای مصاحبهها دو مقوله خصوصیات شخصیتی مدیران و سیاستهای آموزشی تحت عنوان شرایط واسطهای شناسایی شدند که در جدول 4 شرح داده شدهاند.
جدول 4- کدهای باز و مقولههای مربوط به شرایط واسطهای
|
شرایط واسطهای
|
مقولهها |
کدهای باز |
|
خصوصیات شخصیتی مدیران |
دارا بودن اعتماد به نفس و باور به توانایی های خود |
|
|
اعتقاد به نیاز به یادگیری مادام العمر |
||
|
تاکید بر افزایش کیفیت کاری برای موفقیت |
||
|
احساس رضایت از شغل خود |
||
|
سیاست های آموزشی |
اجرای رویکردهای غیر سیاسی در اداره مدارس |
|
|
ایجاد سیاست ها و رویه های تسهیل گر بالندگی حرفه ای |
||
|
تفویض اختیارات به مدیران مدارس جهت انجام امور |
راهبردها اقدامات یا تعاملهای ویژهای هستند که از پدیدۀ اصلی حاصل میشوند .(Bazargan, 2008) راهبردهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه شامل ایجاد مراکز بالندگی حرفهای در ادارات آموزش و پرورش، شرکت در کارگاههای آموزشی، مربیگری، بازدید از دیگر مدارس، مطالعه کتاب و مقالات و کمک گرفتن از همتایان باتجربه بود که در جدول 5 به همراه کدهای باز مربوط به آنها آمدهاند.
جدول 5- کدهای باز و مقوله های مربوط به راهبردها
|
راهبردها
|
مقولهها |
کدهای باز |
|
ایجاد مراکز بالندگی حرفه ای در ادارات آموزش و پرورش |
ایجاد دفاتر بالندگی حرفهای در کلیه ادارات آموزش و پرورش |
|
|
بکارگیری نیروهای انسانی کاردان و متخصص در مراکز مذکور |
||
|
اختصاص بودجه و منابع مالی کافی برای انجام فعالیت ها |
||
|
کمک گرفتن از اساتید خبره دانشگاهی |
||
|
برگزاری کارگاه های آموزشی
|
برگزاری کارگاه های آموزشی در داخل و خارج از سازمان |
|
|
تمرکز موضوعات کارگاهی بر اثربخشی، رشد و توسعه حرفهای مدیران |
||
|
استفاده از مدیران با تجربه و اساتید و مدرسان رشته مدیریت آموزشی |
||
|
تشویق مدیران برای حضور فعال در کارگاه ها |
||
|
بازدید از دیگر مدارس
|
مشاهده مدارس مختلف و چگونگی نحوه اداره آنها |
|
|
بازدید از مدارس نمونه و پی بردن به دلایل موفقیت آنها |
||
|
دریافت مشاوره و راهنمایی از مدیران دیگر مدارس |
||
|
آشنایی با ظرفیت ها، نقاط قوت و ضعف مدارس دیگر |
||
|
مطالعه کتاب و مقالات
|
خواندن کتب،مجلات و مقالات در زمینه مدیریت مدارس |
|
|
تلاش برای به روز کردن اطلاعات علمی و مدیریتی خود |
||
|
انجام پژوهش در زمینه مدیریت و نحوه اداره مدرسه |
||
|
بررسی تجارب مدارس موفق در کشورهای مختلف |
||
|
جلسات مربیگری |
کمک به مدیران برای تفکر خلاق و حل مسائل |
|
|
برنامه ریزی مناسب برای انجام امور مدرسه |
||
|
شناساندن نقاط قوت و ضعف و تقویت خودآگاهی مدیران |
||
|
کمک گرفتن از همتایان باتجربه |
شرکت در جلسات گروه همتایان |
|
|
استفاده از تجارب مدیران موفق در حل مسائل مشابه |
||
|
گفتگو و رایزنی با مدیر قبلی مدرسه |
پیامدها، نتایجی هستند که در اثر راهبردها ایجاد میشوند .(Bazargan, 2008) پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس را می توان به ترتیب شامل بالندگی مدرسه، بالندگی معلمان و بالندگی دانش آموزان دانست. به این صورت که مدیران مدرسه در صورت دستیابی به بالندگی حرفهای قادر خواهند بود که وظایف و مسئولیتهای خود را بهتر انجام دهند و موجبات رشد و بالندگی مدرسه خود را نیز فراهم آورند. بدون تردید در بستر سازمانی بالنده و دارای مدیریت بالنده و توسعه یافته، کارکنان و اعضای سازمان نیز به رشد و بالندگی دست خواهند یافت که سازمان مدرسه نیز از این امر مستثنی نخواهد بود. به بیان دیگر، اگر مدرسه را به مثابه یک سازمان در نظر بگیریم، هنگامی که مدیر مدرسه به رشد و بالندگی حرفهای دست پیدا کند میتواند زمینههای بالندگی مدرسه خود را نیز فراهم آورد و به تبع آن معلمان نیز در محیطی پویا و بالنده به بالندگی و توسعه دست خواهند یافت و هنگامی که معلمان توسعه پیدا کنند، می توانند فرایند یاددهی-یادگیری را بهبود و ارتقاء ببخشند و دانشآموزان خود را نیز بالنده سازند. در جدول 6 مقولهها و کدهای باز حاصل از هر کدام شرح داده شده است.
جدول 6- مقولهها و کدهای باز مربوط به پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران
|
پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران
|
مقولهها |
کدهایباز |
|
بالندگی مدرسه
|
توجه و اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری |
|
|
تاکید بر موفقیت دانش آموزان |
||
|
فراهم نمودن امکانات آموزشی و بکارگیری معلمان زبده |
||
|
تاکید بر پویایی و یادگیری مستمرکارکنان مدرسه |
||
|
محور قرار دادن کیفیت تمامی کارکنان |
||
|
تعهد نسبت به بالندگی حرفهای کارکنان خود |
||
|
تعامل مستمر با اولیای دانش آموزان |
||
|
بالندگی حرفهای معلمان |
بهبود فرایند یاد دهی- یادگیری |
|
|
مطالعه و بهبود اطلاعات علمی خود |
||
|
به روز بودن و مهارت در استفاده از وسایل آموزشی |
||
|
عضویت در انجمن های علمی و حرفهای |
||
|
بالندگی دانشآموزان
|
تلاش برای یادگیری دروس به صورت خودجوش |
|
|
یادگیری مطالب درسی به صورت عمیق و پایدار |
||
|
توانایی کسب نمرات خوب در تمامی دروس |
||
|
توانایی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر |
2- مدل مفهومی مناسب برای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان چیست؟
برای پاسخگویی به سؤال فوق، پس از بررسی و مطالعه مبانی نظری موجود در این حوزه و مصاحبه با افراد صاحبنظر در زمینه بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه، مقولههای اصلی و فرعی مربوط به پدیده بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه احصا و مدل مفهومی نهایی به شرح زیر تدوین شد.
ب-کدگذاری محوری: کدگذاری محوری عبارت از سلسله رویههایی است که از طریق پیوند بین مقوله و مقولههای فرعی، دادهها را با یکدیگر ارتباط می دهد. بدین ترتیب، کدگذاری محوری به فرآیند شکلدهی مقولههای اصلی و فرعی اشاره دارد .این کار با استفاده از یک پارادایم )مدل الگویی یا سرمشق) انجام میشود تا روابط بین شرایط علّی، پدیده محوری، شرایط زمینهای، شرایط میانجی، راهبردها و پیامدها را نشان دهد.
کدگذاری انتخابی: در این مرحله نظریهپرداز داده بنیاد مقوله محوری را که سایر مقولات بر محور آن میگردند و کلیتی را تشکیل میدهند، به طور روشمند انتخاب و با ارتباط دادن آن با سایر مقولهها به نگارش نظریه اقدام میکند که شرحی انتزاعی برای فرآیندی که در پژوهش مطالعه شده است، ارائه میدهد (Danaeefard, Emami, 2008)
بنابراین، مدل مفهومی بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان به شرح شکل 1 ترسیم شده است.
|
پیامدها - بالندگی مدرسه - بالندگی حرفهای معلمان - بالندگی دانشآموزان
|
|
راهبردها - ایجاد مراکز بالندگی حرفهای در ادارات آموزش وپرورش - شرکت در کارگاههای آموزشی - بازدید از دیگر مدارس - مطالعه کتاب و مقالات - مربیگری - کمک گرفتن از همتایان باتجربه
- |
|
شرایط زمینهای - حمایت مدیران ارشد سازمان - استفاده از روشها و برنامههای بالندگی حرفهای - برگزاری دورههای آموزشی مخصوص مدیران
|
|
پدیده محوری (مشارکت در تدوین برنامههای بالندگی حرفهای)
|
|
شرایط علّی - قوانین و مقررات -بودجه و منابع مالی -احساس نیاز مدیران
|
|
شرایط مداخلهگر - خصوصیات شخصیتی مدیران - سیاستهای آموزشی
|
شکل 1- مدل مفهومی بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان
بحثونتیجهگیری
به طور حتم، آموزش و پرورش و مدیریت عالمانه و تخصصی آن، عامل مهمی در توسعهیافتگی کشورها و جوامع خواهد بود. علاوه براین، مدیریت کارساز و کارآمد در سازمانهای آموزش و پرورش می تواند به بالابردن درجه رضایت معلمان از کار، پیوند استوار اولیای دانشآموزان و تقویت انجمنهای اولیاء و مربیان،کاهش افت تحصیلی، نوآوری و خلاقیت، بهرهگیری بهینه از منابع انسانی و مالی و بالاخره به شکوفایی شخصیت کودکان، نوجوانان و جوانان یاری رساند (Saif, 2013). بدون تردید مدیران مدارس جز مهمترین قشرهای سازمان آموزش و پرورش محسوب میشوند، زیرا وظیفه هدایت و نظارت بر عملکرد معلمان که مهمترین افراد سازمان آموزش و پرورش هستند را عهدهدار میباشند. لذا توسعه و بهسازی مدیران مدارس یک ضرورت اجتنابناپذیر است تا مدیران حرفهای و توسعه یافتهتری مدارس را به عنوان سازمانهای اجتماعی بنیادی، به سوی سازمانهای آموزشی حرفهای و تخصصی هدایت نموده و بدین طریق سنگ بنای رشد و توسعه جامعه را پایهریزی کنند. بنابراین مدیرانی که به درجه بالایی از رشد و بالندگی حرفهای دست یافتهاند در مدارس خود دارای عملکرد اثربخشتری خواهند بود و سبب بالندگی مدرسه نیز میشوند، همچنین یک مدرسه بالنده میتواند موجب پرورش مدیرانی بالنده و توسعه یافته گردد و اینگونه مینماید که این دو لازم و ملزوم یکدیگرند.
نتایج پژوهش نشان دهندة 18 مقوله کلی بود که به صورت مدل پارادایمی در قالب شش طبقه فراگیر: 1) شرایط علی، 2) پدیده محوری، 3) راهبردهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس، 4) شرایط زمینهای، 5) شرایط مداخلهگر و 6) پیامدهای بالندگی حرفهای ، فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه را منعکس میکنند.
در این پژوهش بر اساس نتایج حاصل از تحلیل محتوای پاسخ مصاحبهشوندگان، مقولههای قوانین و مقررات، بوجه و منابع مالی و احساس نیاز مدیران در ایجاد پدیدۀ محوری نقش دارند. بدیهی است که هرکدام از این عوامل تأثیر مهمی در فراهم آوردن زمینههای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه دارند. همانگونه که اکثر مشارکتکنندگان نیز به آن اشاره داشتهاند، قوانین و مقررات در صورتی که درست اتخاذ شوند میتوانند تسهیلکننده بالندگی حرفهای مدیران باشند. بودجه و منابع مالی و احساس نیاز مدیران به توسعه و بالندگی حرفهای نیز از دیگر مواردی هستند که تاثیر بسزایی در فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس دارند. همچنین عوامل دیگری نیز در بالندگی حرفهای مدیران مدارس مؤثرند که از جمله میتوان به حمایت مدیران ارشد سازمان، استفاده از روشها و برنامههای بالندگی حرفهای، برگزاری دورههای آموزشی مخصوص مدیران، خصوصیات شخصیتی مدیران و سیاستهای آموزشی اشاره نمود.
از نظر(Silver, Lochmiller, Copland, & Tripps, 2009) نیز، برنامههایی که بر روی نیازهای فردی مدیران مدارس متمرکز هستند، سودمندتر و محبوب تر به نظر میرسند. در ضمن، پیدا کردن منابع ضروری برای حمایت از بالندگی حرفهای و تشویق و ترغیب مدیران مدارس به صرف وقت برای بالندگی حرفهای، ممکن است دو عاملی باشند که مانع مدیران برای دستیابی به بالندگی حرفهای شوند.(Guskey, 2003) یکی از فرایندهایی که شایستگیهای موجود در مدیران و کارکنان را تقویت مینماید و منجر به ایجاد بالندگی حرفهای در فرد میگردد، آموزش است. آموزش منجر به کسب دانش، مهارت و تواناییهای تازه در فرد میشود، به‌گونه‌ای که بهبود عملکرد شغلی را تسهیل کرده و به بالندگی فرد می‌انجامد (Sondari, Tjakraatmadja & Bangun, 2016). Sivakumar & Sridhar (2016)آموزش را در کنار عوامل دیگری همچون، سیاستهای سازمانی و اقتصادی، نگرش‌ها، محیط و توانایی ذهنی بر بالندگی شغلی افراد مؤثر میدانند. Somprach, Popoonsak, & Tang (2014) نیز در مطالعات خود تدوین بودجه، تنظیم قوانین و مقررات، وجود برنامههای منسجم بالندگی حرفهای، اجرای برنامهها و استفاده از روشهای انگیزشی را به عنوان عوامل ایجاد کننده بالندگی حرفهای قلمداد کردهاند، که با یافتههای پژوهش همخوانی دارند.
در مدل پارادایمی به دست آمده، شناخت پدیدۀ محوری، که در مرکز مدل قرار دارد و سایر مفاهیم با آن در ارتباط هستند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش، پدیدۀ محوری، مشارکت در تدوین برنامههای بالندگی حرفهای است، یعنی برنامهای مطلوب که با مشارکت و همفکری مدیران مدارس همسو با تحولات نوین جهانی در جهت بالندگی حرفهای آنها طراحی و اجرا شود و هدف نهایی آن تربیت دانشآموزانی توانمند و خلاق باشد. (Somprach, Popoonsak, & Tang, 2014) وجود برنامههای منسجم بالندگی را از مهمترین موارد در فرایند بالندگی حرفهای مدیران مدارس ذکر کردهاند. Salazar (2007) ایجاد تصمیمگیری مشارکتی، همکارانه و حمایت همکاران؛ توسعه مشارکت در طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه بالندگی، همکاری در توسعه و اجرای برنامههای عملی استراتژیک را از الزامات فرایند بالندگی حرفهای مدیران میداند. Bizzell (2011) عدم وجود برنامههای بالندگی حرفهای مناسب را از جمله ضعف های بالندگی مدیران مدارس در ایالت ویرجینیا میداند و بر ضرورت تدوین برنامه جامع بالندگی حرفهای با توجه به نیاز مدیران تاکید میکند. راهبردهای ارائه شده از نتایج تحلیل محتوا و کدگذاری داده ها شامل شش مقولۀ ایجاد مراکز بالندگی حرفهای در ادارات آموزش و پرورش، شرکت در کارگاههای آموزشی، مربیگری، بازدید از دیگر مدارس، مطالعه کتاب و مقالات و کمک گرفتن از همتایان باتجربه بود.
در پژوهشی Hayat, Abdollahi, Zainabadi & Arasteh (2015)کیفی دریافتند که روشهای ارائه توسعه حرفهای مطلوب از نظر مدیران به ترتیب شامل: شرکت در کارگاهها، سمینارها، سخنرانیها و کنفرانسهای ملی و منطقهای، خواندن کتاب، مقاله، منابع آنلاین، دورههای دانشگاهی، مشاوره، جلسات هماندیشی مدیران، مربیگری، بازدید از دیگر مدارس، مشاهده و کارآموزی بودند. نتایج پژوهش Spanneut, Tobin & Ayers (2012) نشان داد که چهار روش به عنوان محبوبترین روشهای بالندگی حرفهای از سوی پاسخدهندگان تشخیص داده شدهاند که عبارتنداز: کارگاههای آموزشی، انجمنهای ملی یا ایالتی، مطالعات گروهی کوچک و رایزنی و مربیگری. همچنینLaPointe & Davis (2006)، Bizzell (2011) و Galavzi (2011) نیز در پژوهشهای خود به نتایج مشابهی دست پیدا کردند که با نتایج این پژوهش همخوانی دارند.
در نهایت پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه با توجه به تجزیه و تحلیل و کدگذاری دادهها شامل بالندگی مدرسه، بالندگی حرفهای معلمان و بالندگی دانشآموزان بود. مهمترین پیامدهای بالندگی مدرسه که تحت تاثیر بالندگی حرفهای مدیران حاصل میشود شامل توجه و اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری، تاکید بر موفقیت دانشآموزان، فراهم نمودن امکانات آموزشی و بکارگیری معلمان زبده، تاکید بر پویایی و یادگیری مستمرکارکنان مدرسه، محور قرار دادن کیفیت تمامی کارکنان، تعهد نسبت به بالندگی حرفهای کارکنان و تعامل مستمر با اولیای دانش آموزان است. مهمترین پیامدهای بالندگی حرفهای معلمان نیز شامل بهبود فرایند یاددهی- یادگیری، مطالعه و بهبود اطلاعات علمی خود، بهروزبودن و مهارت در استفاده از وسایل آموزشی و عضویت در انجمنهای علمی و حرفهای است. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که با بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه، مهمترین پیامدهای بالندگی دانشآموزان شامل: تلاش برای یادگیری دروس به صورت خودجوش، یادگیری مطالب درسی به صورت عمیق و پایدار، توانایی کسب نمرات خوب در تمامی دروس و توانایی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر میباید. Bizzell (2011) ، Somprach, Popoonsak, & Tang (2014) و Reston (2015) نیز در پژوهشهای خود، پیامدهای بالندگی حرفهای مدیران را موارد ذکر شده دانستهاند که از اینرو با یافتههای پژوهش حاضر همخوانی دارد.
در پایان باید گفت، از آنجایی که هدف مدیریت مدرسه تسهیل امر یادگیری در ابعاد مختلف آن و در نهایت تربیت شهروند مسئول و حرفهای است، مدیر مدرسه نیازمند کسب دانش، مهارتها و صلاحیتهای حرفهای در زمینههای گوناگون فردی، آموزشی، سازمانی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فناوری و غیره است که این امر از طریق اجرای برنامههای بالندگی حرفهای برای مدیران قابل حصول است. یکی از مفاهیم اساسی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دستیابی دانشآموزان به شایستگیهای لازم برای رسیدن به حیات طیبه است، منظور از شایستگیهای لازم، مجموعهای ترکیبی از صفات، توانمندیها و مهارتهای فردی و جمعی (نظیر تعقل، معرفت، ایمان، اراده و تقوا) است که دانشآموزان در جهت درک موقعیت خود و دیگران و عمل برای بهبود مستمر آن در راستای آماده شدن برای تحقق مراتب حیات طیبه، باید آنها را کسب کنند. بنابراین، با توجه به نقش حیاتی مدیران مدارس در پیشبرد اهداف و آرمانهای نظام آموزشی، توجه به نیازهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه میبایستی از ضروریترین اولویتهای نظام تعلیم و تربیت باشد.
پیشنهادهای کاربردی پژوهش
1- مدل مفهومی پیشنهادی این پژوهش به عنوان مبنایی برای تدوین برنامهها و فعالیتهای بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان و سایر مدارس متوسطه کشور مورد استفاده قرارگیرد.
2- تدوین برنامه جامع بالندگی حرفهای مدیران مدارس متوسطه با مشارکت مدیران مدارس و حمایت همه جانبه مدیران ارشد سازمان آموزش و پرورش.
3- ایجاد مراکز بالندگی حرفهای در ادارات آموزش و پرورش استان لرستان و سایر ادارات آموزش و پرورش کشور
4- در نظر گرفتن بودجه و منابع مالی کافی برای اجرای برنامههای بالندگی حرفهای مدیران
5- انتصاب مدیران مدارس بر اساس شاخصهای بالندگی حرفهایشان.
)
