Presenting a Conceptual Model for Professional Development of High School Principals: Grounded Theory

Document Type : Qualitative Research Paper

Authors

1 PhD student of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

2 Faculty Member, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

3 Faculty Member, Islamic Azad University, Saveh Branch, Tehran, Iran.

10.34785/J010.2019.025

Abstract

The Professional development of school principals and the presentation of its related methods and programs can serve as a powerful tool for creating a change in the educational system and increasing the productivity of schools. The purpose of this study was to design a conceptual model for the professional development of high school principals in Lorestan province.
      Research Method: This research was a type of qualitative research and the methodology of the grounded theory was the criterion of action in this study. The statistical population consisted of experts and educators in the field of education, education officials and trustees, and faculty members in the field of educational administration, utilize a purposive sampling method and using theoretical saturation criterion, that semi-structured interviews done with 12 people as participants in research. To obtain validity and validity of the data, two methods of reviewing the participants and reviewing non-participant experts were used in the research.
     Findings: ­­With Using the results of studying theoretical fundamentals and the research background and analyzing the content of the interviews, the primary indicators of the professional development of school principals have been identified and in three stages of open coding, theoretical coding and selective coding significant 18 total categories in the framework of a paradigmatic model including: causal Conditions (laws and regulations, budgets and financial resources, managers' need), pivotal phenomena (participation in codify of professional development programs), strategies (creation of professional development centers in education offices, establish workshops, visiting other schools, studying books and articles, coaching sessions, getting help from Experienced peers), intermediate conditions (personality characteristics of managers, educational policies), background conditions (support of senior management of the organization, Utilize of professional development appropriate methods, establish of training courses for principals) and consequences (development of the school, professional development of teachers and development of students)
has been analyzed.

Keywords


مقدمه

در دنیای متغیر امروزی، سازمان­‌ها به ‌منظور عقب نماندن از دور رقابت­‌های جهانی، باید در فرایند مستمر و مداوم تغییر خود را درگیر کنند تا بتوانند ضمن ایستادگی در برابر مسائل سازمانی، از فرصت­‌های محیط پیچیده و متغیر پیرامون خود به‌ منظور کاهش نقص­‌ها استفاده کنند.(Arriola et al, 2016)  آموزش و پرورش به عنوان اساس و زیربنای توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر جامعه است، که امروزه در اغلب کشورها به عنوان صنعت رشد قلمداد می شود و بیشترین بودجه دولتی را پس از امور دفاعی به خود اختصاص می دهد. از آنجایی که بخش قابل توجهی از فعالیت­های آموزش و پرورش در مدارس صورت می گیرد، مدارس به عنوان یک نظام اجتماعی حساس و مهم، از جایگاه خاصی برخوردار هستند. مدارس در صورتی خواهند توانست وظیفه خطیری که به دوش آنها است را به نحو­احسن انجام دهند که سازمان­های سالم و پویایی باشند (Shariatmadari, 2008). امروزه بسیاری از محققان معتقدند، با در نظر داشتن عملیات پیچیده مدارس قرن 21،مدیران نقشی بسیارحیاتی و محوری در اثربخشی و بهبود مدرسه و یادگیری دانش­آموزان ایفا می­کنند .(Salazar, 2007, Hallinger & Snidvongs, 2008 & Ibrahim, 2011)   بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس، پایه و اساس توسعه آموزش و پرورش است؛ چرا که رهبری در مدارس تأثیر مستقیم بر روی یادگیرندگان دارد و نقشی اساسی در توسعه کیفیت یادگیری دانش­آموزان ایفا می­کند (Kinney, 2008, Yan & Enrich, 2009) . بالندگی حرفه­ای رهبران مدارس یک نیاز حیاتی برای موفقیت در ایفای نقش حرفه­ای آنان است (Bacheler, 2015). از اینرو، آماده­سازی و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس چارچوبی را فراهم می­سازد که سبب می­گردد هرکدام از مدیران نه تنها به موفقیت مدرسه بلکه به مقاصد ملی آموزش و پرورش، دست پیدا کنند (Ibrahim, 2011).

(Lutz (2008 بالندگی حرفه­ای را به عنوان فرصت­هایی برای مدیران مدارس به منظور کسب اطلاعات لازم برای بهبود پیشرفت دانش­آموزان و انجام تغییراتی در فرهنگ مدرسه که برای اثربخش کردن چنین پیشرفتی ضروری است، تعریف می­کند.  Bizzell (201l)نیز بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس را فعالیت­ها و فرآیند­های طراحی شده به منظور بالا بردن دانش حرفه­ای، مهارت­ها و نگرش­های رفتاری مدیران در راستای تواناتر کردن آنان در زمینه بهبود و ایجاد شرایط بهتر برای موفقیت و یادگیری دانش­آموزان تعریف می­کند، فعالیت­هایی که ظرفیت مدیران مدارس را جهت رهبری مؤثرتر بالا برده و مهارت­های مدیران را در حوزه­های گوناگونی همچون رهبری تغییر، مدیریت منابع انسانی و بهبود فرایند آموزش افزایش می­دهد Courtney & Gunter, 2015)). از آنجایی که بالندگی حرفه­ای همچنان به صورت رایج­ترین نسخه برای ارتقای سلامت و اثربخشی نظام­های آموزشی در نظر گرفته می­شود (Brown & Militello, 2016). بنابراین، بالندگی حرفه­ای مدیران و ادراک آنان از این امر، تأثیر بسزایی در بالندگی حرفه­ای معلمان و­ موفقیت دانش­آموزان دارد (Boudreaux, 2015). رهبران و مدیران مدارس مسیر حرفه­ای شدنشان را به عنوان معلم شروع می­کنند و سپس با تغییر در نقش رهبری و مسئولیت­های رسمی، حرکت خود را در جهت بالندگی حرفه­ای ادامه می­دهند  .(Flessa, 2012, Gurr & Drysdale, 2013) مدیران مدارس نیازمند فرصت­های بالندگی حرفه­ای مستمر برای به­روز­کردن ظرفیت­های خود در زمینه دانش و مهارت­ها بطور مداوم می­باشند    .(LaPointe&Davis,2006, Salazar, 2007 & Lynn Cothern, 2014)

   یک مدل بالندگی حرفه­ای اثربخش باید بالندگی مدیریت و بالندگی فردی مدیران را مورد توجه قرار دهد. (Haneberg, 2005) بیان می­کند که طراحی یک مدل بالندگی حرفه­ای مدیران می تواند به عنوان موتور یک سازمان عمل نماید و در سازمان ظرفیتی را برای رویا­رویی با چالش­های محیطی در قرن بیست و یکم فراهم سازد. (Cardno, 2005) در چارچوب یک مدل بالندگی حرفه­ای کل­نگر بسیاری از لینک­های موجود بین بالندگی حرفه­ای، میزان بهبود و دسترسی به اهداف استراتژیک را شناسایی کرده است که می تواند در بسیاری از سازمان­ها مورد استفاده قرار گیرد. این مدل شامل چهار بعد است که عبارتند از: بالندگی سازمانی، بالندگی برنامه­ای، بالندگی مدیریت و بالندگی فردی (Chetty, 2007). et al, 2013) (Bayarystanova در پژوهشی با عنوان" مدیریت نظام آموزش و بالندگی حرفه­ای مدیران" ابعاد بالندگی حرفه­ای مدیران را مشتمل بر چهار حوزه ویژگی­های شخصی (مانند هوش، خلاقیت و خود مدیریتی و...)؛ توانایی­های حرفه­ای (مانند رهبری تعاملی، رقابتی و سازمانی و...)؛ ویژگی­های خاص (مانند دانش حرفه­ای، مدیریت ریسک، کارآفرینی و...) و تیپ شخصیتی (مانند سازگاری اجتماعی، فعال و اجتماعی بودن، ثبات عاطفی و...) می­دانند. همچنین از نظرKanokorn, Pongtorn & Ngang, 2014)) یک مدل مؤثر بالندگی حرفه­ای مدیران شامل ابعادی همچون ارزیابی نیازها، هدف­گذاری، توانمند­سازی، خودآموزی، سمینارهای متمرکز، اقدام­پژوهی و ارزیابی مستمر می­شود. Qaruneh, Mirkamali, Bazargan & Kharazi, 2016)) در پژوهشی دریافتند که مهمترین مؤلفه­های بالندگی حرفه­ای به ترتیب اهمیت شامل بالندگی آموزشی، بالندگی پژوهشی، بالندگی ارائه خدمات تخصصی، بالندگی فردی و بالندگی سازمانی است. Bergquist & Phillips,1977)) در مدل خود مهم­ترین ابعاد بالندگی را عبارت از بالندگی فردی (تغییرات در عقاید و ارزش­ها)؛ بالندگی آموزشی (تغییرات در فرایند ارتباطات و تعاملات انسانی) و بالندگی سازمانی (تغییرات در ساختار و اختیارات سازمانی) می­دانند. از طرفی، نتایج پژوهش(Hayat, Abdollahi, Zainabadi & Arasteh, 2015) نشان داد که مدیران در یک فقر آموزشی به سر می برند و مکررا اظهار می دارند که آموزش­های فراهم شده توسط دانشگاه­ها نیز آنها را برای مدیریت و رهبری مدارس آماده نمی­سازد. آنان همچنین دریافتند که مدیران برای رویارویی با انتظارات جدید نقش خود، به بالندگی حرفه­ای بیشتری نیازمند می­باشند. مهمترین نیازهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس برطبق این پژوهش عبارتند بودند از: منابع سازمانی، حل و فصل مشکلات پیچیده، فهم و درک یادگیری و توسعه دانش آموزان، توسعه چشم انداز و ماموریت، ایجاد تعهد تیمی، اندازه­گیری درک و فهم، استراتژی تشخیص و ارزیابی، تسهیل فرایند تغییر و تصمیم­گیری و حل مشکلات.

در تحقیقیIbrahim (2011) با عنوان"آماده­سازی و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه دولتی در کنیا"به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل تسهیل­کننده آماده­سازی و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه شامل: حمایت مدیران، در دسترس بودن آموزش ضمن خدمت، منابع و امور مالی، اقدامات فردی، حمایت ذینفعان، نقش­های رهبر و چالش­ها و مسائل روزانه بودند. همچنین مهمترین عوامل بازدارنده (موانع) بالندگی حرفه­ای مدیران شامل: فقدان تجربه کافی، دوره­های ضمن خدمت محدود، فقدان منابع و امور مالی، قدرت­های تصمیم­گیری، مخالفت، عدم شناخت، مشکلات خانوادگی و کمبود وقت بودند. Naicker & Naidoo (2014) از نتایج تحقیقی کیفی در زمینه بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس پی بردند که ایجاد فرصت­های یادگیری، کار تیمی، ارتباطات اجتماعی و بهبود مهارت­های رهبری مشارکتی در بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس مؤثرند.  Kanokorn, Pongtorn, & Ngang (2014)در پژوهشی دریافتند که برای مدیران بسیار حیاتی است که احساس کنند در یک محیط حمایت­کننده قرار گرفته اند. در یک محیط سازمانی حمایت­کننده، مدیران تمایل دارند که به صورت فعالانه در برنامه بالندگی حرفه­ای­شان شرکت نمایند و رضایت­مندی بیشتر مدیران مدارس با اثربخشی فرایندهای یاد­دهی و یاد­گیری تعیین می شود از اینرو آنان مجبورند که دانش، مهارت و صلاحیت­های حرفه­ای خود را ارتقا دهند. Shun-wing, Ng & Sing-ying (2015) در پژوهشی کیفی به این نتیجه رسیدند که برای بهبود عملکرد آماده­سازی و بالندگی حرفه­ای رهبری مدرسه، تهیه­کننده برنامه­ها تنها نبایستی یک برنامه برای نیازهای یادگیری مدیران تازه­کار طراحی و آماده نماید، بلکه همچنین باید رهبران جدید را بوسیله حمایت­های رسمی و غیر­رسمی از سوی همتایان و مشاوران آماده سازند، به گونه­ای که آنان سعی کنند چیزهایی را که از محل کار خود و از طریق جریان یادگیری یا پروژه­های تحقیقی فراگرفته­اند، بکار ببرند. همچنین، محققان به هدایت بیشتر تحقیق برای مشخص کردن چگونگی و میزان تغییر مدیران تازه­کار در نتیجۀ برنامه بالندگی حرفه­ای رهبری، نیاز داشتند. Ng & Szeto (2015) از پژوهش خود دریافتند که اکثر مدیران مدارسی که به تازگی منصوب شده­اند، می­دانستند که نقش­ها و مسئولیت­های متعددی از جمله: الگو بودن، مربی بودن، تسهیل­گر بودن، مدیر بودن، برنامه­ریز بودن، رهبر برنامه­ریزی درسی بودن، رهبر بصیر بودن، جستجو­گر منابع بودن و غیره را بر عهده خواهند داشت. در این مطالعه تلاش شد یک برنامه بالندگی حرفه­ای برای رفع نیازهای بالندگی حرفه­ای گروهی از مدیران که به تازگی به مدیریت مدارس منصوب شده بودند طراحی و تهیه شود.

در پژوهشی Hilliard (2015) در پژوهشی تحت عنوان" ارزیابی برنامه بالندگی رهبری مدیران مدارس"، به طراحی و ارزیابی برنامه­های بالندگی مدیران پرداخته است. او با تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی که بوسیله پرسشنامه و مصاحبه به دست آورده بود، نتیجه گرفت که فرصت ارائه شده به بهبود آموزش، یادگیری، تحقیق و پرورش مهارت­های رهبری، بیشترین تاثیر را بر بالندگی مدیران دارد. Hussin & Al Abri (2015) پژوهشی در خصوص نیازهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس انجام دادند. نتایج این پژوهش نشان داد که مدیران مدارس شهر مسقط عمان، واقعا نیاز به بالندگی حرفه­ای برای ارتقای ظرفیت رهبری تحولی و آموزشی دارند. بر اساس نتایج این پژوهش، مدیران مدارس متفق­القول بودند که دولت، بخصوص وزارت آموزش و پرورش عمان، می­بایستی یک برنامه آموزشی یکپارچه را برای مدیران مدارس سراسر کشور جهت ارتقاء و بالندگی آنان اتخاذ نمایند. همچنین در این مطالعه، نیازهای بالندگی مدیران مدارس عمان مورد بررسی قرار گرفت و پانزده عامل از جمله نیازهای رهبری آموزشی، رهبری تحولی، طراحی مدل مناسب بالندگی حرفه­ای مدیران در جهت الزامات و تغییرات آموزشی را به عنوان ضروری­ترین نیازهای بالندگی حرفه­ای مدیران شناسایی کردند.

با توجه به مطالعات فوق، می­توان به این نتیجه رسید که بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس ضرورتی حیاتی و اجتناب­ناپذیر است؛ زیرا بالندگی حرفه­ای معلمان و به تبع آن بهبود فرایند­های یاد­دهی ـ یادگیری دانش آموزان یا به بیان دیگر، بالندگی مدرسه، بالندگی معلمان و بالندگی دانش­آموزان همگی با بالندگی حرفه­ای مدیران در ارتباط است. توجه به پژوهش­هایی که تاکنون در زمینۀ بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس انجام گرفته است، نشان می­دهد که یافته­های پژوهشی اندکی در ارتباط با فرآیند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس وجود دارد و در زمان آغاز این پژوهش، در مطالعات مربوط به مدیریت آموزشی مدل مفهومی که به کشف و تبیین فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس با رویکرد کاوشی و استقرایی پرداخته باشد، ارائه نشده بود و مطالعات موجود در داخل و خارج از کشور صرفاً به شناسایی ابعاد و مؤلفه­هایی از این پدیده با تبیین برخی از عوامل مؤثر بر فرآیند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس و در برخی دیگر صرفا به نگرش سنجی از مدیران، کارشناسان و یا صاحب­نظران بسنده کرده است. بنابراین، با توجه به کمبود مطالعات داخلی در زمینه توسعه و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس، نقش انکارناپذیر آنان در پیشبرد اهداف آموزش و پرورش که همانا مهمترین آنها رشد و بالندگی همه جانبه دانش­آموزان می­باشد و تاکید سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر ایجاد ساز وکارهای لازم برای تربیت و نگهداشت مدیران و طراحی و اجرای الگوی بالندگی شغلی ـ حرفه­ای برای منابع انسانی و به منظور افزایش اثربخشی و کارآیی مدیران مدارس و موفقیت دانش­آموزان، طراحی مدلی جامع به منظور بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس ضروری می­نماید. از اینرو، هدف از این پژوهش طراحی مدلی مفهومی برای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان است. در این پژوهش تلاش شده است به سؤالات زیر پاسخ داده شود:

 

1- عوامل و شاخص­های تشکیل دهنده بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان کدامند؟

2- مدل مفهومی مناسب برای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان چیست؟

روش شناسی پژوهش

این پژوهش از نوع پژوهش­های کیفی که در آن با استفاده از نظریه داده بنیاد[1] (طرح سیستماتیک) بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس بررسی و مدل مفهومی ارائه شده است. رویکرد نظریۀ داده بنیاد یک نوع روش پژوهش کیفی است که به طور استقرایی یک سلسله رویه­های سیستماتیک را به کار می گیرد تا نظریه­ای درباره پدیده مورد مطالعه ایجاد کند (Strauss & Corbin, 2008). این پژوهش از نظر هدف کاربردی است. فرایند اجرای پژوهش به این صورت است که ابتدا مؤلفه­های بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس تدوین شده، سپس بر اساس آن مدل مفهومی بالندگی حرفه­ای مدیران طراحی شده است. مراحل اصلی فرایند انجام این پژوهش شامل: 1- شناسایی مؤلفه­های بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس دورۀ متوسطۀ استان لرستان و2- ارائۀ مدل مفهومی بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس دورۀ متوسطه استان لرستان بود. با توجه به مؤلفه­های شناسایی شده، حجم نمونه و روش نمونه­گیری هر مرحله به شرح زیر بوده است:

   در این پژوهش، با توجه به مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش و نیز استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند، مصاحبۀ نیمه ساختار­یافته با تعداد 12 نفر که شامل 6 نفر از مسئولان و مدیران ارشد آموزش و پرورش که در پست­هایی مثل مدیر کل ، معاونت متوسطه اداره کل و رؤسای ادارات آموزش و پرورش استان لرستان فعالیت داشته­اند یا دارند و 6 نفر از اعضای هیأت علمی رشته مدیریت آموزشی که دارای سابقۀ مدیریت یا معاونت در سطح دانشگاه یا دانشکده بودند، انجام شد. زمان هر مصاحبه بین 45 تا 80 دقیقه بود. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی در اجرای پژوهش، همراه با سؤالات مصاحبه، نامه­ای با امضای پژوهشگر مبنی بر تعهد اخلاقی در نگهداری مفاد مصاحبه و مشخصات مشارکت­کنندگان و انتشار نکردن آن ارسال شد. همچنین، با اطلاع مشارکت­کنندگان تمام مصاحبه­ها ضبط و برای استخراج نکات کلیدی بررسی شد. پس از اعلام موافقت، مصاحبه با  محوریت سوالاتی مانند شاخص­های مورد نظر برای بالندگی حرفه­ای  مدیران مدارس متوسطه چیست؟ عوامل مؤثر بر بالندگی حرفه­ای مدیران از نظر شما چیست؟ چه اقداماتی برای ارتقای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس لازم است؟ پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس چیست؟و... برگزار شد. داده­های به دست آمده از مصاحبه­ها به دقت مورد بررسی قرارگرفته و شاخص­های اصلی و فرعی مربوط به آنها مشخص گردید. برای تجزیه و تحلیل داده­های بدست آمده از مصاحبه­های انجام شده، از روش تجزیه و تحلیل داده­های کیفی (تحلیل محتوای کیفی و فرایند کد­گذاری( استفاده شد. فرایند تحلیل در چهار مرحله صورت گرفته است: انجام مصاحبه، تحلیل مصاحبه­های انجام گرفته، کد­گذاری باز[2]، کدگذاری محوری[3] و کد­گذاری انتخابی[4]. سپس جهت تکمیل و تأیید روایی و پایایی داده­ها از دو روش بازبینی به وسیله مشارکت کنندگان و مرور به وسیله خبرگان غیر­شرکت­کننده در پژوهش استفاده و پس از دریافت نظرات اصلاحی ویرایش لازم انجام و مدل نهایی بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس طراحی و ارائه شد.

یافتههای پژوهش

1-عوامل و شاخص­های تشکیل دهنده بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان کدامند؟

   برای پاسخ به این سؤال داده­های کیفی جمع­آوری شده، از طریق مصاحبه بر اساس روند نظریه داده بنیاد تجزیه و تحلیل شدند که در ادامه به آنها پرداخته می­شود.

 

تحلیلداده­ها(کد­گذاری)

در پژوهش حاضر مصاحبه­های ضبط شده پس از پیاده­سازی، با استفاده از روش تحلیل محتوا به صورت سطر به سطر بررسی، مفهوم­پردازی، مقوله­ بندی و سپس، بر اساس مشابهت، ارتباط مفهومی و خصوصیات مشترک بین کد­های باز، مفاهیم و مقولات مشخص شدند.

   شرایط علّی: شرایط علّی به شرایطی گفته می شود که عامل اصلی به وجود آورنده پدیده مورد مطالعه باشد(Strauss & Corbin, 2008) . بنابراین، با توجه به تحلیل نتایج حاصل از مصاحبه­های انجام شده و پاسخ مشارکت­کنندگان به سوالاتی نظیر عوامل مؤثر بر بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس کدامند؟ شرایط علّی در این پژوهش که مقولۀ اصلی  )بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه( را تحت تأثیر قرار می دهد، شامل سه مقوله بودجه و منابع مالی، احساس نیاز مدیران و قوانین و مقررات است. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان عنوان کرده است:

   "امروزه با توجه به رشد فزاینده علوم مختلف که هر روز شاهد پیشرفت­های جدیدتری هم در این زمینه هستیم و الگوی زندگی مردم رو هم تحت تاثیر خودش قرار داده و همچنین برای همسویی با این پیشرفت­ها و تغییر و تحولات، نظام آموزشی و بخصوص مدارس ما برای اینکه بتونن همگام با این تحولات پیش برن و از قافله عقب نیفتن نیاز به تغییر و به روز کردن روش­های مدیریتی خودشون دارن و این امر مدیران رو ملزم به آموزش و کسب دانش و مهارت­های جدید میکنه تا بتونن مدارس رو به نحو­احسن اداره کنن، به همین منظور ابتدا باید مدیران بر اساس شایستگی و توانایی­هایی که دارن انتخاب بشن سپس برای آموزش و کسب دانش و مهارت­های بیشتر بودجه و امکانات لازم در نظر گرفته بشه تا شاهد توسعه و بالندگی حرفه­ای مدیران باشیم. "

یکی دیگر از مشارکت کنندگان نیز بیان کرد:

" تا زمانی که مدیران از وضعیت موجود عدم رضایت نداشته نباشند و احساس نکنن که نیاز به توسعه و رشد دارند و به دنبال ارتقا و بالندگی خودشون نباشن مسلما بالندگی حرفه­ای برای آنها اتفاق نخواهد افتاد و در این بین نقش متولیان آموزش و پرورش و نوع نگاه آنها و میزان اهمیتی که به مسئله رشد و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس میدن بسیار حائز اهمیت هست و می­بایستی امکانات و بستر لازم برای ارتقای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس در نظر گرفته بشه تا مدیران مدارس ما بتوانند در مسیر بالندگی گام بردارند ".

 همچنین یکی از مشارکت کنندگان اظهار داشت:

"به طور حتم اگر مدیران مدارس ما براساس ضوابط و مقررات که همانا انتخاب مدیران شایسته و توانمند از میان افراد و گزینه­های مختلف هست انتخاب بشن نه صرفا بر اساس روابط و... کارایی و اثربخشی بهتری برای مدارس خودشون خواهند داشت و برای پیشبرد اهداف مدرسه تلاش و کوشش بیشتری می کنن، چنین مدیری هر وقت احساس نیاز به توسعه و رشد پیدا کنه به صورت خودجوش و با مطالعه بیشتر در زمینه­های کاری خودش و همچنین استفاده از تجارب مدیران موفق به بالندگی حرفه­ای خودش کمک خواهد کرد".

 

در جدول 1 مقوله­ها و کد­های باز مربوط به شرایط علّی آمده است.

جدول 1- مقوله­ها و کد­های باز مربوط به شرایط علّی

 

 

 

شرایط علّی

 

 

 

مقوله­ها

کد­های باز

قوانین و مقررات

 در نظر گرفتن ضوابط در انتصاب مدیران

 انتخاب مدیران مدارس بر اساس توانایی آنان

اجتناب از جناح بندی های سیاسی در گزینش مدیران

بودجه و منابع مالی

 افزایش حقوق و مزایای مدیران مدارس 

تخصیص امکانات و منابع کافی برای اجرای برنامه­های بالندگی حرفه­ای 

احساس نیاز مدیران

عدم رضایت از وضعیت موجود 

تلاش مستمر برای بهبود دانش و مهارت های خود

کمک گرفتن از تجارب همتایان در شرایط مشابه

 

پدیدۀ محوری، پدیدۀ اصلی فرایند مورد مطالعه است .(Bazargan, 2008, 100) پدیدۀ محوری مدل ارائه شده، مشارکت در تدوین برنامه­های بالندگی حرفه­ای بود. به بیان دیگر، تجربه مشارکت­کنندگان پژوهش نشان داد که محور اصلی پدیدۀ بالند­گی حرفه­ای مدیران مدارس تدوین برنامه­های مناسب برای بالندگی حرفه­ای مدیران با مشارکت خود آنها است. این محور، زمانی اهمیت می­یابد که بیشتر مشارکت­کنندگان در پژوهش نیاز به تدوین روش­ها و برنامه­های منسجم، همراه با نیازسنجی و تدوین شاخص­ها با همکاری مدیران را از مهمترین اولویت­های فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس برشمرده­اند. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان بیان داشت:

" برای دستیابی به بالندگی حرفه­ای باید به تجارب کشورهای موفق در این زمینه توجه داشته باشیم و ببینیم که آنها چه کرده اند و از چه رو­ش­ها و برنامه­هایی استفاده کرده­اند که منجر به رشد و بالندگی مدیران­شان شده است و روش­ها و برنامه­های بالندگی حرفه­ای که برای مدیران مدارس در نظر گرفته میشه می­بایستی منسجم باشن، اگه برنامه­ها منظم و هدفمند باشن و بر اساس نیازسنجی از مدیران انتخاب و اجرا بشوند مدیران مدارس تمایل بیشتری برای شرکت در آنها نشان خواهند داد و قطعا اثرگذاری بیشتری نیز دارند. همچنین از جهتی هم باید پس از اجرای هر روش و برنامه بالندگی حرفه­ای میزان کارایی و اثربخشی آن مورد ارزیابی قرار بگیره و در صورت لزوم در آنها بازنگری صورت بگیرد".

   تقریبا تمامی مشارکت­کنندگان به موارد بالا یا مشابه آن اشاره داشتند و بر تهیه

برنامه­های مناسب بالندگی حرفه­ای تاکید داشتند، بنابراین می­توان نتیجه گرفت که مهمترین مورد در فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس تهیه و تدوین برنامه­ای جامع با مشارکت خود آنها است. در جدول 2 مقوله و کد­های باز مربوط به پدیدۀ محوری شرح داده شده است.

 

جدول 2- مقوله­ و کد­های باز مربوط به پدیدۀ محوری (مشارکت در تدوین برنامه­های بالندگی حرفه­ای)

 

 

 

 

 

 

پدیده محوری

 

مقوله

کدهای باز

 

 

 

 

 

مشارکت در تدوین برنامه­های بالندگی حرفه­ای

 

- تهیه و تدوین شاخص­های بالندگی حرفه­ای مدیران )با مشارکت مدیران(

- نظر سنجی از مدیران برای تدوین برنامه­های بالندگی حرفه­ای

-کمک گرفتن از مدیران در انتخاب روش­های مناسب بالندگی حرفه­ای

- نیازسنجی دقیق و تعیین اولویت­های بالندگی حرفه­ای (با مشارکت مدیران)

- تشکیل کمیته تخصصی بالندگی حرفه­ای مدیران )با مشارکت مدیران)

- تهیه و تدوین برنامه­های آموزشی مناسب ) براساس استانداردهای مدیران مدارس در کلاس جهانی)

- انتخاب محتوای مناسب و غنی در زمینه مدیریت آموزشی

- ارزشیابی و بازنگری برنامه­های بالندگی

 

شرایط زمینه­ای: نشان دهنده یکسری خصوصیات ویژه است که به پدیده­ای دلالت می­کند؛ به عبارتی، محل حوادث یا وقایع مرتبط با پدیده­ای در طول یک بعد است که در آن کنش متقابل برای کنترل، اداره و پاسخ به پدیده صورت­ می­گیرد (Strauss & Corbin, 2008). در این پژوهش، شرایط زمینه­ای شامل سه مقولۀ حمایت مدیران ارشد سازمان، استفاده از روش­های مناسب بالندگی حرفه­ای و برگزاری دوره ­های آموزشی مخصوص مدیران است. برای مثال یکی از مشارکت کنندگان عنوان کرده است:

   "توسعه و بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس باید جزء دغدغه­های اصلی مدیران ارشد سازمان باشه زیرا دستیابی به این هدف بدون توجه و حمایت مدیران ارشد سازمان آموزش و پرورش ممکن نیست و باید زمینه­های رشد و تعالی مدیران فراهم باشه و برای این امر برنامه­ریزی اساسی صورت بگیره وگرنه بیشتر جنبه شعار­گونه خواهد داشت."

مشارکت کننده دیگری بیان کرده است:

   "باید تلاش کرد که از روش­ها و برنامه­های گوناگون بالندگی حرفه­ای مدیران استفاده بشه و همچنین ایجاد و تقویت دوره­های آموزشی مختص مدیران باید از اولویت­های آموزش و پرورش باشه که در این زمینه می تونیم به برگزاری کارگاه­های آموزشی، کلاس­های ضمن خدمت و کمک گرفتن از مدیران باتجربه و... اشاره کنیم."

در جدول 3 این مقوله­ها به همراه کد­های باز مربوط به آنها آمده است.

 

جدول 3- مقوله­ها و کد­های باز مربوط به شرایط زمینه­ای

 

 

 

شرایط زمینه­ای

 

 

 

 

مقوله­ها

کد­های باز

حمایت مدیران ارشد سازمان

 

توجه به نیازهای بالندگی حرفه ای مدیران

فراهم نمودن شرایط و امکانات بالندگی حرفه ای

تاکید بر کیفیت به جای کمیت

تعهد نسبت به توسعه قابلیت های مدیران

استفاده از روش­های مناسب بالندگی حرفه­ای

 

بکارگیری روش­های صحیح بالندگی حرفه ای

استفاده از روش های منتورینگ و کوچینگ و یادگیری گروهی و...

ایجاد فرصت های مطالعاتی داخل و خارج از کشور

برگزاری دوره­های آموزشی مخصوص مدیران

ایجاد کلاس های ضمن خدمت ویژه مدیران مدرسه

برگزاری کارگاه های آموزشی برای مدیران

استفاده از مدیران با تجربه برای آموزش مدیران

 

شرایط واسطه­ای (مداخله­گر): شرایط واسطه­ای شرایط عمومی محیطی هستند که راهبرد را تحت تأثیر قرار می دهند  .(Bazargan, 2008)در پژوهش حاضر و بر اساس تحلیل محتوای مصاحبه­ها دو مقوله خصوصیات شخصیتی مدیران و سیاست­های آموزشی تحت عنوان شرایط واسطه­ای شناسایی شدند که در جدول 4 شرح داده شده­اند.

 

جدول 4- کدهای باز و مقوله­های مربوط به شرایط واسطه­ای

 

 

شرایط

واسطه­ای

 

 

مقوله­ها

کد­های باز

خصوصیات شخصیتی مدیران

دارا بودن اعتماد به نفس و باور به توانایی های خود

اعتقاد به نیاز به یادگیری مادام العمر

تاکید بر افزایش کیفیت کاری برای موفقیت

احساس رضایت از شغل خود

سیاست های

آموزشی

اجرای رویکردهای غیر سیاسی در اداره مدارس

ایجاد سیاست ها و رویه های تسهیل گر بالندگی حرفه ای

تفویض اختیارات به مدیران مدارس جهت انجام امور

 

راهبرد­ها اقدامات یا تعامل­های ویژه­ای هستند که از پدیدۀ اصلی حاصل می­شوند  .(Bazargan, 2008) راهبرد­های بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه شامل ایجاد مراکز بالندگی حرفه­ای در ادارات آموزش و پرورش، شرکت در کارگاه­های آموزشی، مربی­گری، بازدید از دیگر مدارس، مطالعه کتاب و مقالات و کمک گرفتن از همتایان باتجربه بود که در جدول 5 به همراه کدهای باز مربوط به آنها آمده­اند.

جدول 5- کد­های باز و مقوله ­های مربوط به راهبردها

 

 

 

 

 

راهبردها

 

 

 

 

 

 

 

مقوله­ها

کد­های باز

ایجاد مراکز بالندگی حرفه ای در ادارات آموزش و پرورش

ایجاد دفاتر بالندگی حرفه­ای در کلیه ادارات آموزش و پرورش

 بکارگیری نیروهای انسانی کاردان و متخصص در مراکز مذکور

اختصاص بودجه و منابع مالی کافی برای انجام فعالیت ها

کمک گرفتن از اساتید خبره دانشگاهی 

برگزاری کارگاه های آموزشی

 

برگزاری کارگاه های آموزشی در داخل و خارج از سازمان

تمرکز موضوعات کارگاهی بر اثربخشی، رشد و توسعه حرفه­ای مدیران

استفاده از مدیران با تجربه و اساتید و مدرسان رشته مدیریت آموزشی

تشویق مدیران برای حضور فعال در کارگاه ها

بازدید از دیگر مدارس

 

مشاهده مدارس مختلف و چگونگی نحوه اداره آنها

بازدید از مدارس نمونه و پی بردن به دلایل موفقیت آنها

دریافت مشاوره و راهنمایی از مدیران دیگر مدارس

آشنایی با ظرفیت ها، نقاط قوت و ضعف مدارس دیگر

مطالعه کتاب و مقالات

 

خواندن کتب،مجلات و مقالات در زمینه مدیریت مدارس

تلاش برای به روز کردن اطلاعات علمی و مدیریتی خود

انجام پژوهش در زمینه مدیریت و نحوه اداره مدرسه

بررسی تجارب مدارس موفق در کشورهای مختلف

جلسات مربیگری

کمک به مدیران برای تفکر خلاق و حل مسائل 

 برنامه ریزی مناسب برای انجام امور مدرسه

شناساندن نقاط قوت و ضعف و تقویت خودآگاهی مدیران

کمک گرفتن از همتایان باتجربه

شرکت در جلسات گروه همتایان

استفاده از تجارب مدیران موفق در حل مسائل مشابه 

گفتگو و رایزنی با مدیر قبلی مدرسه

 

پیامدها، نتایجی هستند که در اثر راهبردها ایجاد می­شوند         .(Bazargan, 2008) پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس را می توان به ترتیب شامل بالندگی مدرسه، بالندگی معلمان و بالندگی دانش آموزان دانست. به این صورت که مدیران مدرسه در صورت دستیابی به بالندگی حرفه­ای قادر خواهند بود که وظایف و مسئولیت­های خود را بهتر انجام دهند و موجبات رشد و بالندگی مدرسه خود را نیز فراهم آورند. بدون تردید در بستر سازمانی بالنده و دارای مدیریت بالنده و توسعه یافته، کارکنان و اعضای سازمان نیز به رشد و بالندگی دست خواهند یافت که سازمان مدرسه نیز از این امر مستثنی نخواهد بود. به بیان دیگر، اگر مدرسه را به مثابه یک سازمان در نظر بگیریم، هنگامی که مدیر مدرسه به رشد و بالندگی حرفه­ای دست پیدا کند می­تواند زمینه­های بالندگی مدرسه خود را نیز فراهم آورد و به تبع آن معلمان نیز در محیطی پویا و بالنده به بالندگی و توسعه دست خواهند یافت و هنگامی که معلمان توسعه پیدا کنند، می توانند فرایند یاددهی-یادگیری را بهبود و ارتقاء ببخشند و دانش­آموزان خود را نیز بالنده سازند. در جدول 6 مقوله­ها و کد­های باز حاصل از هر کدام شرح داده شده است.

 

 

جدول 6- مقوله­ها و کد­های باز مربوط به پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران

پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران

 

 

مقوله­ها

کدهای­باز

بالندگی مدرسه

 

 

 

 توجه و اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری

تاکید بر موفقیت دانش آموزان

فراهم نمودن امکانات آموزشی و بکارگیری معلمان زبده

  تاکید بر پویایی و یادگیری مستمرکارکنان مدرسه

محور قرار دادن کیفیت تمامی کارکنان

تعهد نسبت به بالندگی حرفه­ای کارکنان خود

تعامل مستمر با اولیای دانش آموزان

 

 

بالندگی حرفه­ای معلمان

بهبود فرایند یاد دهی- یادگیری

مطالعه و بهبود اطلاعات علمی خود

به روز بودن و مهارت در استفاده از وسایل آموزشی

عضویت در انجمن های علمی و حرفه­ای

بالندگی دانش­آموزان

 

 

تلاش برای یادگیری دروس به صورت خودجوش

یادگیری مطالب درسی به صورت عمیق و پایدار

توانایی کسب نمرات خوب در تمامی دروس

توانایی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

 

 

2- مدل مفهومی مناسب برای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان چیست؟

   برای پاسخگویی به سؤال فوق، پس از بررسی و مطالعه مبانی نظری موجود در این حوزه و مصاحبه با افراد صاحبنظر در زمینه بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه، مقوله­های اصلی و فرعی مربوط به پدیده بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه احصا و مدل مفهومی نهایی به شرح زیر تدوین شد.

ب-کد­گذاری محوری: کدگذاری محوری عبارت از سلسله رویه­هایی است که از طریق پیوند بین مقوله و مقوله­های فرعی، داده­ها را با یکدیگر ارتباط می دهد. بدین ترتیب، کد­گذاری محوری به فرآیند شکل­دهی مقوله­های اصلی و فرعی اشاره دارد .این کار با استفاده از یک پارادایم  )مدل الگویی یا سرمشق) انجام می­شود تا روابط بین شرایط علّی، پدیده محوری، شرایط زمینه­ای، شرایط میانجی، راهبردها و پیامدها را نشان دهد.

   کدگذاری انتخابی: در این مرحله نظریه­پرداز داد­ه­ بنیاد مقوله محوری را که سایر مقولات بر محور آن می­گردند و کلیتی را تشکیل می­دهند، به طور روش­مند انتخاب و با ارتباط دادن آن با سایر مقوله­ها به نگارش نظریه اقدام می­کند که شرحی انتزاعی برای فرآیندی که در پژوهش مطالعه شده است، ارائه می­دهد (Danaeefard, Emami, 2008)

بنابراین، مدل مفهومی بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان به شرح شکل 1 ترسیم شده است.

پیامدها

- بالندگی مدرسه

- بالندگی حرفه­ای معلمان

- بالندگی دانش­آموزان

 

راهبردها

- ایجاد مراکز بالندگی حرفه­ای در ادارات آموزش وپرورش

- شرکت در کارگاه­های آموزشی

- بازدید از دیگر مدارس

- مطالعه کتاب و مقالات

- مربیگری

- کمک گرفتن از همتایان باتجربه

 

 

 

 

 

 

-

شرایط زمینه­ای

- حمایت مدیران ارشد سازمان

- استفاده از روش­ها و برنامه­های بالندگی حرفه­ای

- برگزاری دوره­های آموزشی مخصوص مدیران

 

پدیده محوری

(مشارکت در تدوین

برنامه­های بالندگی

حرفه­ای)

 

 

 

 

 

شرایط علّی

- قوانین و مقررات

-بودجه و منابع مالی

-احساس نیاز مدیران

 

 

 

شرایط مداخله­گر

- خصوصیات شخصیتی مدیران

- سیاست­های آموزشی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1- مدل مفهومی بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان

 

بحثونتیجه­گیری

به طور حتم، آموزش و پرورش و مدیریت عالمانه و تخصصی آن، عامل مهمی در  توسعه­یافتگی کشورها و جوامع خواهد بود. علاوه براین، مدیریت کار­ساز و کارآمد در سازمان­های آموزش و پرورش می تواند به بالابردن درجه رضایت معلمان از کار، پیوند استوار اولیای دانش­آموزان و تقویت انجمن­های اولیاء و مربیان،کاهش افت تحصیلی، نوآوری و خلاقیت، بهره­گیری بهینه از منابع انسانی و مالی و بالاخره به شکوفایی شخصیت کودکان، نوجوانان و جوانان یاری رساند (Saif, 2013). بدون تردید مدیران مدارس جز مهمترین قشرهای سازمان آموزش و پرورش محسوب می­شوند، زیرا وظیفه هدایت و نظارت بر عملکرد معلمان که مهمترین افراد سازمان آموزش و پرورش هستند را عهده­دار می­باشند. لذا توسعه و بهسازی مدیران مدارس یک ضرورت اجتناب­ناپذیر است تا مدیران حرفه­ای و توسعه یافته­تری مدارس را به عنوان سازمان­های اجتماعی بنیادی، به سوی سازمان­های آموزشی حرفه­ای و تخصصی هدایت نموده و بدین طریق سنگ بنای رشد و توسعه جامعه را پایه­ریزی کنند. بنابراین مدیرانی که به درجه بالایی از رشد و بالندگی حرفه­ای دست یافته­اند در مدارس خود دارای عملکرد اثربخش­تری خواهند بود و سبب بالندگی مدرسه نیز می­شوند، همچنین یک مدرسه بالنده می­تواند موجب پرورش مدیرانی بالنده و توسعه یافته گردد و اینگونه می­نماید که این دو لازم و ملزوم یکدیگرند.

   نتایج پژوهش نشان دهندة 18 مقوله کلی بود که به صورت مدل پارادایمی در قالب شش طبقه فراگیر: 1) شرایط علی، 2) پدیده محوری، 3) راهبردهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس، 4) شرایط زمینه­ای، 5) شرایط مداخله­گر و 6) پیامدهای بالندگی  حرفه­ای ، فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه را منعکس می­کنند.

   در این پژوهش بر اساس نتایج حاصل از تحلیل محتوای پاسخ مصاحبه­شوندگان، مقوله­های قوانین و مقررات، بوجه و منابع مالی و احساس نیاز مدیران در ایجاد پدیدۀ محوری نقش دارند. بدیهی است که هرکدام از این عوامل تأثیر مهمی در فراهم آوردن زمینه­های بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه دارند. همان­گونه که اکثر مشارکت­کنندگان نیز به آن اشاره داشته­اند، قوانین و مقررات در صورتی که درست اتخاذ شوند می­توانند تسهیل­کننده بالندگی حرفه­ای مدیران باشند. بودجه و منابع مالی و احساس نیاز مدیران به توسعه و بالندگی حرفه­ای نیز از دیگر مواردی هستند که تاثیر بسزایی در فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس دارند. همچنین عوامل دیگری نیز در بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس مؤثرند که از جمله می­توان به حمایت مدیران ارشد سازمان، استفاده از روش­ها و برنامه­های بالندگی حرفه­ای، برگزاری دوره­های آموزشی مخصوص مدیران، خصوصیات شخصیتی مدیران و سیاست­های آموزشی اشاره نمود.

از نظر(Silver, Lochmiller, Copland, & Tripps, 2009) نیز، برنامه­هایی که بر روی نیازهای فردی مدیران مدارس متمرکز هستند، سودمندتر و محبوب تر به نظر می­رسند. در ضمن، پیدا کردن منابع ضروری برای حمایت از بالندگی حرفه­ای و تشویق و ترغیب مدیران مدارس به صرف وقت برای بالندگی حرفه­ای، ممکن است دو عاملی باشند که مانع مدیران برای دستیابی به بالندگی حرفه­ای شوند.(Guskey, 2003) یکی از فرایندهایی که شایستگی‌های موجود در مدیران و کارکنان را تقویت می‌نماید و منجر به ایجاد بالندگی حرفه­ای در فرد می‌گردد، آموزش است. آموزش منجر به کسب دانش، مهارت و توانایی‌های تازه در فرد می­شود، به‌گونه‌ای که بهبود عملکرد شغلی را تسهیل کرده و به بالندگی فرد می‌انجامد (Sondari, Tjakraatmadja & Bangun, 2016). Sivakumar & Sridhar (2016)آموزش را در کنار عوامل دیگری همچون، سیاست‌های سازمانی و اقتصادی، نگرش‌ها، محیط و توانایی ذهنی بر بالندگی شغلی افراد مؤثر می‌دانند. Somprach, Popoonsak, & Tang (2014) نیز در مطالعات خود تدوین بودجه، تنظیم قوانین و مقررات، وجود برنامه­های منسجم بالندگی حرفه­ای، اجرای برنامه­ها و استفاده از روش­های انگیزشی را به عنوان عوامل ایجاد کننده بالندگی حرفه­ای قلمداد کرده­اند، که با یافته­های پژوهش همخوانی دارند.

   در مدل پارادایمی به دست آمده، شناخت پدیدۀ محوری، که در مرکز مدل قرار دارد و سایر مفاهیم با آن در ارتباط هستند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش، پدیدۀ محوری، مشارکت در تدوین برنامه­های بالندگی حرفه­ای است، یعنی برنامه­ای مطلوب که با مشارکت و همفکری مدیران مدارس همسو با تحولات نوین جهانی در جهت بالندگی حرفه­ای آنها طراحی و اجرا شود و هدف نهایی آن تربیت دانش­آموزانی توانمند و خلاق باشد. (Somprach, Popoonsak, & Tang, 2014) وجود برنامه­های منسجم بالندگی را از مهمترین موارد در فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس ذکر کرده­اند. Salazar (2007) ایجاد تصمیم­گیری مشارکتی، همکارانه و حمایت همکاران؛ توسعه مشارکت در طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه بالندگی، همکاری در توسعه و اجرای برنامه­های عملی استراتژیک را از الزامات فرایند بالندگی حرفه­ای مدیران می­داند. Bizzell (2011) عدم وجود برنامه­های بالندگی حرفه­ای مناسب را از جمله ضعف های بالندگی مدیران مدارس در ایالت ویرجینیا می­داند و بر ضرورت تدوین برنامه جامع بالندگی حرفه­ای با توجه به نیاز مدیران تاکید می­کند. راهبردهای ارائه شده از نتایج تحلیل محتوا و کد­گذاری داده ها شامل شش مقولۀ ایجاد مراکز بالندگی حرفه­ای در ادارات آموزش و پرورش، شرکت در کارگاه­های آموزشی، مربیگری، بازدید از دیگر مدارس، مطالعه کتاب و مقالات و کمک گرفتن از همتایان باتجربه بود.

 

در پژوهشی Hayat, Abdollahi, Zainabadi & Arasteh (2015)کیفی دریافتند که روش­های ارائه توسعه حرفه­ای مطلوب از نظر مدیران به ترتیب شامل: شرکت در کارگاه­ها، سمینارها، سخنرانی­ها و کنفرانس­های ملی و منطقه­ای، خواندن کتاب، مقاله، منابع آنلاین، دوره­های دانشگاهی، مشاوره، جلسات هم­اندیشی مدیران، مربیگری، بازدید از دیگر مدارس، مشاهده و کارآموزی بودند. نتایج پژوهش Spanneut, Tobin & Ayers (2012) نشان داد که چهار روش به عنوان محبوب­ترین روش­های بالندگی حرفه­ای از سوی پاسخ­دهندگان تشخیص داده شده­اند که عبارتنداز: کارگاه­های آموزشی، انجمن­های ملی یا ایالتی، مطالعات گروهی کوچک و رایزنی و مربیگری. همچنینLaPointe & Davis (2006)، Bizzell (2011) و Galavzi (2011) نیز در پژوهش­های خود به نتایج مشابهی دست پیدا کردند که با نتایج این پژوهش همخوانی دارند.

     در نهایت پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه با توجه به تجزیه و تحلیل و کد­گذاری داده­ها شامل بالندگی مدرسه، بالندگی حرفه­ای معلمان و بالندگی دانش­آموزان بود. مهم­ترین پیامدهای بالندگی مدرسه که تحت تاثیر بالندگی حرفه­ای مدیران حاصل می­شود شامل توجه و اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری، تاکید بر موفقیت دانش­آموزان، فراهم نمودن امکانات آموزشی و بکارگیری معلمان زبده، تاکید بر پویایی و یادگیری مستمرکارکنان مدرسه، محور قرار دادن کیفیت تمامی کارکنان، تعهد نسبت به بالندگی حرفه­ای کارکنان و تعامل مستمر با اولیای دانش آموزان است. مهمترین پیامدهای بالندگی حرفه­ای معلمان نیز شامل بهبود فرایند یاد­دهی- یادگیری، مطالعه و بهبود اطلاعات علمی خود، به­روز­بودن  و مهارت در استفاده از وسایل آموزشی و عضویت در انجمن­های علمی و حرفه­ای است. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که با بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه، مهمترین پیامدهای بالندگی دانش­آموزان شامل: تلاش برای یادگیری دروس به صورت خودجوش، یادگیری مطالب درسی به صورت عمیق و پایدار، توانایی کسب نمرات خوب در تمامی دروس و توانایی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر می­باید.  Bizzell (2011) ،  Somprach, Popoonsak, & Tang (2014) و   Reston (2015) نیز در پژوهش­های خود، پیامدهای بالندگی حرفه­ای مدیران را موارد ذکر شده دانسته­اند که از اینرو با یافته­های پژوهش حاضر همخوانی دارد.

   در پایان باید گفت، از آنجایی که هدف مدیریت مدرسه تسهیل امر یادگیری در ابعاد مختلف آن و در نهایت تربیت شهروند مسئول و حرفه­ای است، مدیر مدرسه نیازمند کسب دانش، مهارت­ها و صلاحیت­های حرفه­ای در زمینه­های گوناگون فردی، آموزشی، سازمانی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فناوری و غیره است که این امر از طریق اجرای برنامه­های بالندگی حرفه­ای برای مدیران قابل حصول است. یکی از مفاهیم اساسی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دستیابی دانش­آموزان به شایستگی­های لازم برای رسیدن به حیات طیبه است، منظور از شایستگی­های لازم، مجموعه­ای ترکیبی از صفات، توانمندی­ها و مهارت­های فردی و جمعی (نظیر تعقل، معرفت، ایمان، اراده و تقوا) است که دانش­آموزان در جهت درک موقعیت خود و دیگران و عمل برای بهبود مستمر آن در راستای آماده شدن برای تحقق مراتب حیات طیبه، باید آنها را کسب کنند. بنابراین، با توجه به نقش حیاتی مدیران مدارس در پیشبرد اهداف و آرمان­های نظام آموزشی، توجه به نیازهای بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه می­بایستی از ضروری­ترین اولویت­های نظام تعلیم و تربیت باشد.

 

پیشنهادهای کاربردی پژوهش

1- مدل مفهومی پیشنهادی این پژوهش به عنوان مبنایی برای تدوین برنامه­ها و فعالیت­های بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه استان لرستان و سایر مدارس متوسطه کشور مورد استفاده قرارگیرد.

2- تدوین برنامه جامع بالندگی حرفه­ای مدیران مدارس متوسطه با مشارکت مدیران مدارس و حمایت همه جانبه مدیران ارشد سازمان آموزش و پرورش.

3- ایجاد مراکز بالندگی حرفه­ای در ادارات آموزش و پرورش استان لرستان و سایر ادارات آموزش و پرورش کشور

4- در نظر گرفتن بودجه و منابع مالی کافی برای اجرای برنامه­های بالندگی حرفه­ای مدیران

5- انتصاب مدیران مدارس بر اساس شاخص­های بالندگی حرفه­ای­شان.



1.grounded theory

1. Open Coding

2. Radial Coding

3. Selective Coding

Arriola, K. R. J., Hermstad, A., Flemming, S. S. C., Honeycutt, S., Carvalho, M. L., Cherry, S. T., & Kegler, M. C. (2017). Promoting policy and environmental change in faith-based organizations: description and findings from a mini-grants program. American Journal of Health Promotion31(3), 192-199.
Bacheler, M. (2015). Professional Development of Continuing Higher              Education Unit Leaders: A Need for a Competency-Based Aroach, The Journal of Continuing Higher Education, (63)3, 152-164.
Bayarystanova,  E., & et  al. (2013).  Education  System Management And Professional  Competence  Of  Managers.  Procedia - Social  and Behavioral Sciences,140 (2014). 427 . 431. Retrieved from: www.  sciencedirect.com.
Bazargan, A. (2008). Introduction to qualitative and mixed research                  methods: Different Approaches to Behavioural Sciences, Tehran. Didar. [in Persian] 
Bergquist, W. H., & Phillips, S. R. (1977). A handbook for faculty Development . V2, Washington DC: The Council of the Advancement  of Small Colleges.
Bizzell, B. E. (2011). Professional development of school principals in             the rural Appalachian region of Virginia. Educational Leadership and Policy Studies, Phd, Thises, Blacksburg, Virginia.
Boudreaux, M. K. (2015). An Examination of Principals’ Perceptions of Professional Development  in an Urban School District. Journal of Education & Social Policy, (2)4, 27-3.
Brown, C., & Militello, M. (2016). "Principal's perceptions of effective professional development in schools", Journal of Educational  Administration, (6)4, 56-67.             
Cardno, C., & Youngs, H. (2013). Leadership Development for Experienced New Zealand Principals Perceptions of Effectiveness. Educational Management Administration & Leadership, (41)3, 256- 271.
Chetty ,P.(2007). The Role and Professional Development Needs of Middle Managers in New Zealand Secondary Schools. A thesis submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Educational Management at Unitec New Zealand. SCHOOL OF EDUCATION , 1-101.                                   
Courtney, S, J., & Gunter, H, M. (2015). Get off my bus! School leaders,         vision work and the elimination of teachers. International Journal of Leadership in Education (ahead-of-print), 1-22.
Danaeefard, H . (2008). Coordination of quantitative-qualitative researches in organizational studies. Thinking  on the steategy of mix research, Volume 13. No. 53, pp, 35-63. [in Persian]
Flessa, J. J. (2012). “Principals as middle managers: school leadership              during the implementation of primary class size reduction policy in Ontario”, Leadership and Policy in Schools,(1)3, 325-343
Gharuneh, D., Mirkamali, S. M., Bazargan, A., & Kharazi, S. K. (2016). A model for the faculty members of the University of Tehran. Quarterly journal of research and planning in higher education. Volume 22. No.3, pp 1-17. [in Persian].
Gholami, Kh., Shirbeygi, N., & Sayadi, Y. (2013). Study the characteristics of successful educational managers from the viewpoint of teachers: Efforts to build a standard scale for stydying the success of school management features.New Approach in Educational Management, Volume 4. No.3, (successive 15), PP. 45-61. [in Persian]
Guskey, T. R. (2003). Analyzing lists of the characteristics of effective              professional development to promote visionary leadership. NASSP Bulletin, (87) 637, 4-20.
Grissom, J. A., & Harrington, J. R. (2010). Investing in administrator                efficacy: An examination of professional development as a tool for enhancing principal effectiveness. American Journal of Education(116)4, 583-612.
Gurr, D., & Drysdale, L. (2013), “Middle-level secondary school leaders: potential, constraints and implications for leadership preparation and development”, Journal of Educational Administration, (51) 1, 55-71.
Haneberg, L. (2005), "Build middle management capacity "[Electronic Version]. Journal of Consulting to Management, (16), 32-37.
Hallinger, P., & Snidvongs, K. (2008). Educating Leaders: Is There                    Anything to Learn from Business Management? Educational Management Administration and Leadership, (36)1, 9-39.
Hayat, A. A., Abdollahi, B., Zainabadi, H. R., & Arasteh, H. R.(2015)."A          study of the professional development needs of Shiraz high schools’principals in the area of educational leadership".J Adv Med Educ Prof, (3)3, 99-104.
Hayat, A. A., Abdollahi, B., Zainabadi, H. R.,& Arasteh, H. R. (2015).              Quaitative Study of needs and methods for professional development         of school principals, Journal of Learning and Educatinal Studies.                Volume7. Number 2, Pp. 43-64. [in Persian] 
Hilliard, A, T. (2015). Evaluating the Principals’ Institute Leadership Development Program. Merit Research Journal of Business and Management (ISSN: 2408- 7041) Vol, (3)4, 034-039.
Hussin, S., & Al Abri, H. (2015). Professional development needs of school principals in the context of educational reform. International Journal of Educational Administration and Policy Studies, (7)4, 90-97.
Ibrahim, N. (2011). Preparation and development of public secondary schools principals in Kenya. International journal of humanities and social science1(9), 291-301.
Jahanian, R. (2010). Qualifications Requirements for Educational Managers, Educational Management Research, No.3, 121-141. [in Persian]
Kanokorn, S., Pongtorn, P., & Ngang ,T.(2014). Collaborative Action                 Professional Development of School Principals. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (116), 77–81.
Kinney, P. (2008). Developing leadership skills. Principal Leadership, (9)4, 60-61.
King, H.(2011). Continuing professional development in higher education:        What do academics do? GEESSubject Centre, University of Plymouth. Planet No. 13 December. 
Kythreotis, A., & Pashiardis, P. (2006). Exploring leadership role in                 school effectiveness and the validation of models of principals’ effects       on students’ achievement. Paper presented at the CCEAM Conference Recreating Linkages between Theory and Praxis in Educational Leadership, Nicosia, Cyprus.
LaPointe, M., & Davis, S. (2006). Effective schools require effective principals. Leadership, (36)1,16-19, 34, 36-38.
Lutz, J. A. (2008). The professional development of school principals.              (Doctoral Dissertation). Retrieved from Proquest Dissertations and Theses. (#304819960).
Salazar, P. S. (2007). The Professional Development Needs of Rural High School Principals: A Seven-state Study. The Rural Educator, (28)3.
Cothern, T. L. (2014). Professional development of school principals and policy implementation. Southeastern Louisiana University.
Maxwell, L. (2009). Principals' certification on horizon: National group annouces funding, work on standards. Education Week, (29)15.
Militello, M. Fusarelli, B. Alsbury, T., & Warren, P. (2013),"How professional standards guide practice for school principals", International Journal of Educational Management,(27)1, 74 -90.
Naicker, I., & Naidoo, S. V. (2014). Is the Whole More than the Sum of Its       Parts? A Community of Practice Approach to Leadership Development      of School Principals. Kamla-Raj, Int J Edu Sci, (7)2, 289-298.
Ng, S-w., & Szeto, S-y(2015). Preparing school leaders: The professional development needs of newly appointed principals. Educational Management Administration & Leadership. 1–18/
Pashiardis, P ., & Brauckmann, S. (2009). Evaluation of school principals.        In G. Crow, J. Lumby, and P. Pashiardis, eds. International Handbook on the Preparation and Development of School Leaders. New York: Rout ledge, .263-79.
Reston, V. A. (2015). National Policy Board for Educational Administration. Professional Standards for Educational Leaders. American Association of Colleges of Teacher Education .
Sahin, I. (2013). The Principals of Primary Schools Ideas on Their School Development Strategies and Practices. Educational Sciences:Theory and Practice, (13)1, 242-250.
Saif, A. A. (2013). New Psychology, Tehran: Publishers Doran. [in Persian]  
Salazar, P. S. (2007). The Professional Development Needs of Rural High       School Principals: A Seven-state Study. The Rural Educator, (28)3.
Shebaya , M. (2011) . Leadership Development: Therole of Developmental Readiness, Personality Dispositions , And Individual Values. Aston University.
Shariatmadari, M. (2008). The Relationship between Organizational Health and the Efectiveness of School principal. Education Management in Tehran City. Journal Educational Science, (6), 119-151. [in Persian]
Shun-wing , Ng., & Sing-ying , E. S.(2015). Preparing school leaders: The        professional development needs of newly appointed principals. Educational Management Administration & Leadership,1–18. The Author(s) 2015Reprints and permission: sagepub.co.uk/journals Permissions.nav ,DOI: 10.1177/1741143214564766
Silver, M., Lochmiller, C. R., Copland, M. A., & Tripps, A. M. (2009).           Supporting new school leaders: Findings from a university-based leadership coaching program for new administrators. Mentoring and Tutoring: Partnershiin Learning, (17)3, 215-232.
Somprach, K, A., Popoonsak, P, B., & Tang, K, N. (2014). Collaborative Action Professional Development of School Principals. Procedia - Social and Behavioral Sciences, (116) , 77 – 81.
Sondari, M. C., Tjakraatmadja, J. H., & Bangun, Y. R.(2016). Modeling research competency of faculty member: a preliminary data. Sains- Humanika(Volume 8, No. 1-2, 2016,pages 89 to 95).
Spanneut, G., Tobin, J., & Ayers, S. (2012). Identifying the professional          development needs of public school principals based on the interstate school leader licensure consortium standards. NASSP Bulletin, (96)1, 67-88.
Strauss, A., & Corbin, J. (2008). Basics of qualitative research. Translated by Mohammadi, Biok, and Tehran: Human Science & Cultural Studies       Center Publication. [in Persian]
Yan, W., & Enrich, L. C. (2009). Principal preparation and training: A look at China and its issues. International Journal of Educational Management, (23)1, 51-64.